Łęski Zygmunt

Łęski Zygmunt (1923–2004), pseudonim Doman, Młody, nazwisko przybrane: Wojciech Karczewski. Działacz harcerski, niepodległościowy, turystyczny, pedagog, radny miejski. Ur. 14 VII 1923 w Mirowie (obecnie dzielnica Częstochowy), był najmłodszym synem Bronisława oraz Walerii z Procharskich, działaczki niepodległościowej. Jego ojciec Bronisław (1892–1938) był żołnierzem Legionów Polskich. Od 1918 pracował jako nauczyciel w szkołach wiejskich, był kierownikiem Szkoły Powszechnej w Mirowie k. Częstochowy. Braćmi Łęskiego byli: Jerzy, pseudonim Komar, kurier Związku Walki Zbrojnej–Armii Krajowej (ZWZ-AK) na trasie Budapeszt–Kraków–Częstochowa, który podczas szóstej misji (wraz z żoną) został ujęty przez Niemców w Tarnowie, zginął w 1941 w niemieckim obozie Auschwitz; Wojciech, który w kampanii 1939 przedostał się do Francji, gdzie w 1940 walczył z Niemcami i został wzięty do niewoli niemieckiej. W 1941 zbiegł do Hiszpanii, następnie przez Portugalię i Gibraltar dotarł do Anglii. Przeszedł szlak bojowy z Korpusem Polskim generała W. Andersa; brał m.in. udział w bitwie pod Monte Cassino. Po wojnie pozostał w Anglii.

Łęski uczył się w II Państwowym Gimnazjum im. R. Traugutta w Częstochowie. Od połowy lat 30. należał do harcerstwa; w 1936 był zastępowym 11 Zagłębiowskiej Drużyny Harcerskiej im. S. Czarnieckiego. W 1939 został członkiem → Szarych Szeregów. Brał udział w rozbrajaniu Niemców, akcjach „małego sabotażu”: niszczeniu telefonicznych linii międzymiastowych i kinowych gablot, kolportował prasę konspiracyjną. Jako łącznik przewoził produkowane radioodbiorniki. W maju 1943 ukończył „Szkołę za lasem” – kurs podharcmistrzowski. Latem tr., po ukończeniu szkoły podchorążych (w której zajęciach brał udział od 1942), otrzymał stopień kaprala podchorążego. Należał do oddziału leśnego → Jerzego Kurpińskiego „Ponurego”. W sierpniu 1944 wraz z 27 pułkiem piechoty Armii Krajowej (AK) w ramach akcji „Burza” przedzierał się z pomocą powstańczej Warszawie. Później walczył w oddziale → Stanisława Bączyńskiego „Basa”. 9 XI 1944 brał udział w zamachu na żandarma Schuberta z posterunku w Żarkach. W 1944 otrzymał stopień harcmistrza Rzeczypospolitej. Po wkroczeniu wojsk radzieckich do Częstochowy 17 I 1945 został zatrzymany przez NKWD. Zwolniony, wrócił do Częstochowy. Nie został przyjęty do Wojska Polskiego ze względu na wcześniejszą przynależność do AK. W tr. brał udział w odnalezieniu w ruinach Warszawy zwłok → Eugeniusza Stasieckiego, swego dowódcy z Szarych Szeregów. Rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, lecz wkrótce przeniósł się na Wydział Leśny Wyższej Szkoły Rolniczej w Poznaniu W październiku 1945 usiłował przez Pilzno dostać się do amerykańskiej strefy okupacyjnej, lecz wrócił. W nocy z 2 na 3 V 1945 brał udział w akcji zniszczenia → Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej (stojącego przed ratuszem miejskim). W 1946 zatrzymany przez Urząd Bezpieczeństwa (UB) w punkcie kontaktowym żołnierzy „Warszyca” (przy ul. 3 Maja), przez osiem miesięcy był poddawany śledztwu i torturom, później w procesie → Stanisława Sojczyńskiego „Warszyca” i jego podkomendnych przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Łodzi został skazany na 15 lat więzienia. Karę, złagodzoną do dziesięciu lat, odbywał w więzieniu w Rawiczu. W 1951 na mocy amnestii został zwolniony z więzienia. W 1955 powrócił na studia w Poznaniu, a po ich ukończeniu przez szereg lat uczył w Szkole Podstawowej nr 11 w Częstochowie. Działał także w → Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym (PTTK); był przewodnikiem turystycznym, przodownikiem turystyki pieszej i górskiej, przewodniczył Komisji Młodzieżowej PTTK oraz Komisji Turystyki Górskiej i Turystyki Pieszej. Kierował też Szkolnym Miejskim Ośrodkiem Krajoznawczo-Turystycznym przy Inspektoracie Oświaty w Częstochowie, a w 1976 został wizytatorem ds. turystyki w Kuratorium Oświaty i Wychowania. W 1989 brał udział w pracach Komitetu Obywatelskiego podczas wyborów do parlamentu. W roku następnym został radnym miasta Częstochowy; pracował w komisji edukacji oraz komisji sportu i turystyki. Był członkiem Ligi Miejskiej. Był członkiem Światowego Związku Żołnierzy AK, należał też do Kręgu Instruktorskiego im. J. Wyżykowskiego w Częstochowie. Łęski po 1956 został pozbawiony możliwości pracy w harcerstwie. W 1958 zorganizował i prowadził Młodzieżową Grupę Grotołazów, która w 1961 została przyłączona do Speleoklubu Częstochowskiego. Od 1973 kierował Harcerskim Klubem Speleologicznym przy Komendzie Chorągwi Związku Harcerstwa Polskiego (ZHP). Z Młodzieżową Grupą Grotołazów był odkrywcą nowych jaskiń w Tatrach oraz na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej; m.in. w 1962 ciągu korytarzy w Jaskini Koralowej na Jurze, nazwanego Warem (od pseudonimu S. Sojczyńskiego „Warszyca”). Był uznawany za specjalistę od wychowania „trudnej młodzieży”, zorganizował szereg zimowych i letnich obozów wędrownych dla młodzieży. Łęski opublikował książkę ZHP w Częstochowie i Kłobucku (Częstochowa 2003). Zginął w Tatrach 17 VIII 2004, został pochowany na cmentarzu Kule w Częstochowie w kwaterze 2, rząd I, grób nr 1. Odznaczony Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.

W małżeństwie (od 1954) z Ewą Szaniawską miał dwoje dzieci: córkę Krystynę i syna Zbigniewa.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 178–179; Andrzej Górny, Mariusz Szelerewicz, Jaskinie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, Warszawa–Kraków 1986, s. 140; Zygmunt Łęski, ZHP w Częstochowie i Kłobucku, Częstochowa 1993, s. 80, 81, 82, 86, 87, 91, 101, 104, 106, 107–108, 113, 121, 127, 128, 129, 202–213 (dotyczy też członków jego rodziny); – „Gazeta Częstochowska” 2003, nr z 19 XII (P. Proszowski); „Gazeta Wyborcza Częstochowa” 2004 (21–22 VIII) (T. Wrona), s. 5 (tu fotografia), „Życie Częstochowy” 1999, nr 237, s. 8 (tu fotografia).