Kursy dla analfabetów

Kursy dla analfabetów, zorganizowane jesienią 1914 przez → Towarzystwo Opieki Szkolnej, dofinansowane przez → Radę Miejską (subwencją w wysokości 50 rubli). W r. szkolnym 1914/15 funkcjonowały oddziały: przy ul. → Staszica 3 (od 26 XI 1914, w budynku → Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan), przy ul. św. Barbary (od 12 II 1915), przy szkole → Jana Wróblewskiego w Ostatnim Groszu (od marca 1915). W oddziale przy ul Staszica wykładano język polski i arytmetykę oraz wygłaszano pogadanki obejmujące: historię Polski (Józef Sieciński), historię Polski porozbiorową (→ Józef Grygosiński), etykę (ks. → Wacław Kneblewski), przyrodę żywą (→ Jan Prüffer) i nieożywioną (J. Zieliński), geografię, głównie ziem polskich (J. Wróblewski), produkty spożywcze (Stajewski). W oddziale przy ul. św. Barbary oprócz wykładów z języka polskiego i arytmetyki wygłaszano pogadanki na temat: religii (ks. Bolesław Szymanowski), spraw chrześcijańsko-społecznych (ks. → Marian Nassalski), geografii (Maria Rayska), pisarzy polskich (Tadeusz Nassalski), przyrodnicze (J. Prüffer) i o higienie (dr → Karol Tomaszewski). W oddziale w Ostatnim Groszu nauczano języka polskiego, rachunków, dziejów ojczystych, geografii, przyrody i przemysłu (pracowali tu: A. Austenowa, W. Bargieł, J. Markiewiczowa, W. Szmidla, Z. Wiznerówna, W. Wojtkiewiczówna, J. Wróblewska, Z. Wróblewska, J. Wróblewski, M. Zawadzka). W r. szkolnym 1915/16 zamknięto oddziały: przy ul. Barbary, przy ul. Staszica, otwarto nowy oddział przy szkole → Stanisława Kożana przy ul. Stradomskiej; wykładano tam: język polski i literaturę polską, arytmetykę, historię Polski, geografię i przyrodę. Co niedzielę wygłaszano pogadanki: o ruchu spółdzielczym (→ Julian Bugajski), historii polskiej (→ Józef Dziuba, S. Kożan), Mickiewiczu (J. Kozłowska), przyrodoznawstwie (J. Prüffer i Edmund Sojecki). Kadrę nauczycielską stanowili: ks. Zygmunt Zawadzki, J. Celmerówna, H. Goszczyńska, J. Karpińska, J. Kozłowska, M. Szafnicka, K. Wichurzanka, → Konstanty Januszajtis, S. Kożan i Boglewska. W 1915–19 funkcjonowały kursy dla analfabetów żydowskich. Uczyło się na nich (bezpłatnie) czytać i pisać po polsku 797 osób (539 kobiet i 258 mężczyzn w wieku od 16 do 24 lat). Podręczniki również udostępniano bezpłatnie (jednak ich odbiór wiązał się z wpłatą kaucji). Uczestnicy kursów poznawali pisownię i gramatykę języka polskiego oraz podstawowe działania z arytmetyki. Przy kursach działała biblioteka; znajdowały się tam dzieła naukowe (323), książki dla dzieci i młodzieży (489) oraz beletrystyka (770). Z książek korzystały również dzieci z kompletów popołudniowych utworzonych w 1917 przez → Towarzystwo Szerzenia Oświaty wśród Żydów. Komplety te przeznaczone były dla dzieci poniżej 15 lat, które z różnych względów nie mogły uczęszczać do szkół dziennych lub takich, które ukończyły kurs szkół elementarnych a chciały kontynuować naukę; uczono języka polskiego, arytmetyki, przyrody, geografii i historii. Na początku 1917 uczęszczało na kursy 78 dzieci, w grudniu tr. było ich 165.

Materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.