Kurpiński Jerzy Jan

Kurpiński Jerzy Jan (1918–1955), Ponury, Azja, Jur, Rafał, Cedro, nazwisko konspiracyjne Tadeusz Wyrwiński, oficer Armii Krajowej (AK), dowódca oddziału. Ur. 22 XII 1918 w Częstochowie, był synem Feliksa, radnego Miasta Częstochowy, kupca, oraz Zofii z Jastrzębskich (1895–1943). Po uzyskaniu w 1937 matury w → Gimnazjum i Liceum im. H. Sienkiewicza w Częstochowie odbył służbę w → 27 pułku piechoty w Częstochowie, ukończył z wyróżnieniem VI Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty. Przez rok (do wybuchu wojny) studiował ogrodnictwo w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. Walczył w wojnie obronnej 1939 jako dowódca plutonu 27 pułku piechoty pod Częstochową, Kielcami, Iłżą, Lublinem, Kowlem i Kockiem; w rejonie Kocka dostał się do niewoli, po ucieczce podjął pracę (pod zmienionym nazwiskiem) w leśniczówce Kręciwilk w lasach olsztyńskich k. Częstochowy. Od 1940 należał do Związku Walki Zbrojnej; w 1942 brał udział w wywiezieniu uwolnionego z więzienia na Zawodziu w Częstochowie pułkownika Stanisława Mireckiego (Butryma) w Nowosądeckie. Pozostał na tym terenie, by z polecenia Komendy Głównej AK odbudować na terenie Inspektoratu AK w Nowym Sączu siatkę konspiracyjną, mieszkał w Nowym Sączu i w Rytrze. W VI 1943 po powrocie do Częstochowy był oficerem sztabowym Inspektoratu Częstochowa, zorganizował odział partyzancki, którego zapleczem były lasy złotopotockie, prowadził szkolenia, stworzył sieć placówek i leśnych ziemianek, przyjmował do oddziału podchorążych z 27 pułku piechoty. Odział Kurpińskiego podejmował akcje zbrojne na terenie pogranicza Generalnej Guberni i ziem włączonych do Rzeszy, m.in. w Blachowni oraz w Myszkowie (na obóz szkoleniowy Sonderdienstu), brał udział w ubezpieczaniu placówek przyjmujących zrzuty broni na terenie Inspektoratu Częstochowa. Prowadził szkolenie grupy bojowej harcerzy Szarych Szeregów, nadzorował także oddział Władysława Musialika (Bolesława), zajmujący się dywersją na terenach wcielonych do Rzeszy. W sierpniu 1944 Kurpiński brał udział, jako dowódca kompanii w utworzonym przez Inspektorat Częstochowa 2. batalionie 27 pułku piechoty AK „Centaur”, w akcji „Burza”. Po odwołaniu w rejonie Przysuchy rozkazu marszu w stronę Warszawy wrócił z podwładnymi w lasy złotopotockie. 7 IX 1944 zajął Janów oraz przeprowadził akcję na Liegenschaft w Złotym Potoku, 7 X 1944 dowodził atakiem na policję i oddział SA w Białej Wielkiej k. Lelowa. Pod koniec października 1944 po przekazaniu oddziału podporucznikowi Stanisławowi Bączyńskiemu (Bas) wrócił do pracy konspiracyjnej w Częstochowie, uczestniczył w przygotowaniu i przeprowadzeniu spotkaniu z oficerami brytyjskimi w ramach akcji „Freston”. Po wkroczeniu Armii Radzieckiej przystąpił do tworzenia nowej konspiracji, należeli do niej byli żołnierze jego oddziału a także oddziału W. Musialika. Podkomendni Kurpińskiego wykonali 19 V 1955 wyrok na funkcjonariuszu Urzędu Bezpieczeństwa (UB) (byłym konfidencie gestapo) Z. Dusiku. W VIII 1945 w Warszawie, za namową Jana Mazurkiewicza (Radosława), ujawnił się, uczestniczył w rozmowach dotyczących amnestii były żołnierzy AK, brał udział w pracach Komisji Likwidacyjnej AK w Częstochowie (przy ul. Racławickiej), w toku których ujawniło się ponad tysiąc byłych AK-owców. Należał do sekcji pomocy uwięzionym Komitetu Niesienia Pomocy członkom AK. W celu uwiarygodnienia się wstąpił do Związku Uczestników Walki Zbrojnej o Wolność o Demokrację oraz Stronnictwa Demokratycznego, był także członkiem Związku Partyzantów Ziemi Kieleckiej. 11 I 1950 został przesłuchany na UB w Częstochowie, w obawie przed aresztowaniem ukrywał się w Wielkopolsce i na Śląsku. Postępowanie przeciwko niemu prowadził III Wydział Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Katowicach w ramach operacji „Klucz III”, nie miał jednak przeciwko Kurpińskiemu kompromitujących go materiałów. W III 1955 władze Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (PRL) pozbawiły Kurpińskiego stopnia wojskowego. Został aresztowany w Warszawie w czasie próby ujawnienia się i osadzony w więzieniu Mokotowskim. Tam zapewne zamordowany. Podana przez UB, poparta milicyjnym protokołem wersja śmieci Kurpińskiego (zapewne nieprawdziwa) głosiła, że w czasie próby zatrzymania wypadł z okna hotelu „Fregata” w Warszawie. Rodzinie wydano zmasakrowane zwłoki, które pochowano na cmentarzu Powązkowskim. Symboliczna inskrypcja została umieszczona na rodzinnym grobowcu rodziny Jastrzębskich na cmentarzu Kule w Częstochowie w kwaterze 5, rząd VII, grób nr 15.

Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Krzyżem Zasługi z Mieczami.

Jego żoną była Halina z Cekierów (byli rozwiedzeni). Mieli dwoje dzieci: córkę Blankę (po mężu Szawłowską), prawniczkę, oraz syna Jakuba.

Jadwiga Belniak-Kirschner, Żołnierze „Jodły”, Warszawa 2008, s. 174; Działania zbrojne i konspiracja na ziemi częstochowskiej w latach 1939–1947, wybór i oprac. W. Zaleski, Częstochowa 1998; Wojciech Borzobohaty, „Jodła”. Okręg radomsko-kielecki ZWZ – AK 1939–1945, Warszawa 1988, s. 46, 116, 265, 268, 271, 304, 316, 452; Tadeusz Dubicki, Działalność Inspektoratu Częstochowskiego ZWZ-AK w świetle materiałów archiwalnych tegoż inspektoratu, [w:] Armia Krajowa Okręg Radomsko-Kielecki, red. A. Massalski, S. Meducki, Kielce 1999, s. 89; Jarosław Durka, Jerzy Jan Kurpiński (1918–1955), [w:] Konspiracja i opór społeczny w Polsce 1944–1956. Słownik biograficzny, red. M. Strasz, A. Mirecka, Kraków-Warszawa-Wrocław 2007, T. III, s. 294–298; Jarosław Durka, Czasy II wojny światowej, [w:] Po obu stronach Warty. Zarys dziejów Myszkowa, Myszków 2010, s. 247–48, Lech Mastalski, Częstochowscy podchorążowie. Dywizyjne Kursy Podchorążych Rezerwy Piechoty w 27 pp w latach 1932–1939, Kraków–Częstochowa 2008, s. 256; Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 161–162.