Kaźmierczak (Kazimierczak) Józef Idzi

Kaźmierczak (Kazimierczak) Józef Idzi (1884–1971), pseudonim Crechy Stefan, Stefan R., Uben. Działacz polityczny i związkowy, członek Rady Miejskiej w Częstochowie, poseł do Sejmu Drugiej Rzeczypospolitej oraz Ustawodawczego. Ur. 1 IX 1884 we wsi Poczesna, powiat częstochowski, był synem Wojciecha, dróżnika kolejowego, i Marianny (nieustalonej z nazwiska).

Po ukończeniu szkoły ludowej zaczął pracować w Hucie „Częstochowa” B. Hantkego w Rakowie (obecnie dzielnica Częstochowy). Jednocześnie uzupełniał wykształcenie w zakresie zawodowej szkoły technicznej i czterech klas gimnazjum. W 1903 wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), a po pewnym czasie wszedł do Częstochowskiego Komitetu Robotniczego PPS. Od tr. działał także w nielegalnym związku zawodowym metalowców w Rakowie, prowadził bibliotekę robotniczą. W 1904 uczestniczył w manifestacji przeciwko wysyłaniu polskich rekrutów na front rosyjsko-japoński. Od 1906 był czynny w Organizacji Bojowej PPS, m.in. kierował magazynem broni, a także brał udział w przygotowaniach do akcji na pociąg pod Herbami. Aresztowany w końcu tr., został zesłany administracyjnie na Kaukaz i wcielony do batalionu saperów. Na przełomie 1911 i 1912 wrócił do kraju, nie mógł jednak znaleźć stałej pracy. Od 1913 należał w Rakowie do zarządu Towarzystwa Opieki nad Dziećmi. W sierpniu 1914 brał udział w akcji antymobilizacyjnej. Kierował także strajkiem w Hucie „Częstochowa” i fabryce „La Czenstochovienne”. W tr. został przewodniczącym Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR) PPS w Częstochowie i funkcję tę pełnił aż do 1939. Jesienią 1916 objął kierownictwo komitetu PPS w hutach „Częstochowa” i „Blachownia”. Brał udział w redagowaniu nielegalnej prasy, a w marcu 1918 uczestniczył w montowaniu drukarni partyjnej, którą przechowywał w swoim mieszkaniu. Był członkiem zarządu spółdzielni spożywców „Jutrzenka” w Częstochowie. Poszukiwany przez władze niemieckie wyjechał na Górny Śląsk, skąd wrócił w listopadzie 1918. Należał do głównych organizatorów akcji rozbrajania wojsk okupacyjnych w Częstochowie. 15 listopada tr. został przewodniczącym Rady Robotniczej w Rakowie, a następnie zastępcą sekretarza Rady Delegatów Robotniczych w Częstochowie, z ramienia której był komendantem Milicji Ludowej w Rakowie. W 1919 kandydował z listy PPS do Sejmu Ustawodawczego w okręgu Częstochowa–Radomsko, mandatu jednak nie uzyskał. Ponownie kandydował bez powodzenia w 1922. Od maja 1920 przewodniczył Związkowi Zawodowemu Robotników Przemysłu Metalowego w Częstochowie. Na I zjeździe związku (30 X – 2 XI 1921 w Krakowie) został wybrany wiceprzewodniczącym. W 1924 objął funkcję przewodniczącego oddziału związku w Rakowie. W 1923 był współorganizatorem strajku solidarnościowego robotników okręgu częstochowskiego. W 1924–26 był prezesem Powiatowej Kasy Chorych (PKCh) w Wierzbniku (powiat iłżecki), a następnie inspektorem PKCh w Częstochowie. W 1927–39 był członkiem Rady Miejskiej, a w okresie 1926–27 i 1934–39 ławnikiem Zarządu Miejskiego. W wyborach do Sejmu w 1928 został wybrany posłem z listy PPS w okręgu Częstochowa–Radomsko. W grudniu tr. został prezesem Rady Kasy Chorych w Częstochowie. Po rozwiązaniu Sejmu (30 VIII 1930) został 16 października tr. aresztowany jako moralny sprawca akcji odwetowej na siedzibę Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR), dokonanej w tym dniu w Częstochowie przez członka PPS Jana Kostrzewskiego. Przed kolejnymi wyborami do Sejmu w listopadzie 1930 zwolniono go z aresztu. Od 1933 był przewodniczącym Rady Związku Zawodowego w Częstochowie. Był także przewodniczącym oddziału Związku Zawodowego Małorolnych w Częstochowie oraz Związku Zawodowego Robotników Przemysłu Włókienniczego. Pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Zarządu Okręgu i Zarządu Głównego Związku Robotników Przemysłu Metalowego. We wrześniu 1935 uczestniczył w akcji bojkotu wyborów parlamentarnych. W 1936–38 działał w Towarzystwie Uniwersytetu Robotniczego (TUR). Uczestniczył w organizowaniu pomocy dla Republiki Hiszpańskiej. Od 1919 do 1939 był przewodniczącym częstochowskiego oddziału Robotniczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (RTPD), a później także członkiem Zarządu Głównego. Organizował kolonie letnie i obozy, patronował Organizacji Młodzieży TUR i Czerwonemu Harcerstwu w Częstochowie. Był też honorowym przewodniczącym RKS „Skra” i członkiem Sądu Koleżeńskiego Stowarzyszenia byłych Więźniów Politycznych. Kaźmierczak należał do czołowych publicystów „Częstochowianina”, organu OKR PPS i „Kroniki Częstochowskiej”, wydawanej od kwietnia 1939 jako mutacja „Robotnika”. W drukowanych w obu tych czasopismach artykułach zajmował się problematyką partyjną, społeczną i ekonomiczną oraz stosunkiem PPS do kościoła katolickiego. Nie był zwolennikiem jednolitego frontu PPS, Komunistycznej Partii Polski (KPP) i klasowych związków zawodowych. Odrzucał propozycje KPP nawet w sprawie wspólnego pochodu pierwszomajowego. We wrześniu 1939 Niemcy po zajęciu Częstochowy w mieszkaniu Kaźmierczaka przeprowadzili rewizję konfiskując wszystkie materiały związkowe, partyjne i bibliotekę. 13 I 1940 został aresztowany i osadzony w więzieniu na Zawodziu, a następnie przewieziony do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu. Tam poddawany był eksperymentom lekarzy hitlerowskich. W stanie skrajnego wycieńczenia w 1942 zwolniono go z obozu z obowiązkiem stałego meldowania się na Gestapo. Do końca okupacji utrzymywał się z ciężkiej pracy fizycznej. W 1944 włączył się do działalności konspiracyjnej PPS-Wolność, Równość, Niepodległość. W styczniu 1945 wstąpił do reaktywowanej PPS i został przewodniczącym Komitetu Miejskiego w Częstochowie. Na I zjeździe wojewódzkim (4–5 III 1945) wybrano go do Wojewódzkiego Komitetu PPS w Kielcach. Dokooptowany do Krajowej Rady Narodowej 3 V 1945, uczestniczył w pracach komisji rolnej i organizacyjno-samorządowej. Od 6 V tr. wchodził w skład Rady Naczelnej PPS. W lipcu 1945 mianowano go starostą powiatowym w Częstochowie. W styczniu 1947 wybrano go na posła do Sejmu Ustawodawczego Rzeczypospolitej Polskiej w okręgu nr 12 (Kielce). Uczestniczył w pracach Komisji Porozumiewawczej Bloku Stronnictw Demokratycznych. Jako delegat częstochowskiego PPS w grudniu 1948 uczestniczył w Kongresie Zjednoczeniowym, a następnie kierował Zespołem Poselskim Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) w Kielcach. W 1945–53 działał w Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci (RTPD) i Towarzystwie Przyjaciół Dzieci; pełnił funkcje przewodniczącego zarządu oddziału częstochowskiego, członka Zarządu Okręgu i Zarządu Głównego, a od sierpnia 1952 przewodniczącego oddziału powiatu w Częstochowie. Kaźmierczak 25 X 1951 uległ wypadkowi, podczas którego stracił nogę. Zm. 25 IV 1971 w Częstochowie i został pochowany na cmentarzu Kule, w kwaterze 20, rząd I, grób nr 1. Odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości (1937), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi.

Kaźmierczak był dwukrotnie żonaty. W pierwszym małżeństwie z Eleonorą z Głowackich miał synów: Eugeniusza (1911–1939), Zygmunta (1915–1992) oraz córkę Marię (1913–2000) zamężną Tomską. W drugim małżeństwie z Genowefą Gorzelak 1. v. Zajdą nie miał dzieci.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 134; Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. III, (W. Mielczarek), Warszawa 1992, s. 136–137; Ewa i Mirosław Zwolińscy, Słownik biograficzny regionu częstochowskiego, t. I, Częstochowa 2002, t. I, s. 96, 97 (fotografia); – Ryszard Szwed, Radni miasta Częstochowy w latach międzywojennych (1919–1939), [w:] Społeczeństwo Częstochowy w latach 1918–1939, Częstochowa 1997, s. 50, 55; – „Goniec Częstochowski” 1913, nr 317, s. 3; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Magistrat Częstochowy 5223, k. 185, 5305, k. 382–383; Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, akt zgonu nr 627/1971; – odpis z inskrypcji nagrobnej.