Jędrusik Kalina

Jędrusik Kalina (1931–1991), aktorka teatralna i filmowa, piosenkarka. Ur. 5 II 1931 w Gnaszynie (obecnie dzielnica Częstochowy), była córką Henryka Jędrusika, kierownika szkoły powszechnej, senatora II Rzeczypospolitej, i Zofii z Kuklińskich.

Od 1945 uczyła się w Państwowym Liceum i Gimnazjum im. J. Słowackiego w Częstochowie. Zdała maturę w 1949 i podjęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie, ukończyła je w 1953. W sezonie 1953/54 występowała w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku i równocześnie w studenckim teatrzyku „Bim-Bom”. Tam też zagrała pierwsze role: Kamili w sztuce Nie igra się z miłością A. de Musseta, córki burmistrza w Barbarzyńcach M. Gorkiego i Larysy w Pannie bez posagu A. Ostrowskiego. W 1955–57 występowała w Teatrze Narodowym w Warszawie; zadebiutowała rolą Zofii w Ostrym dyżurze J. Lutowskiego, później wcielała się w rolę Gladys w Niewiele brakowało W. Thorntona i Luizy Korualle w Złotych czasach zacnego króla S.G. Bernarda. W tym okresie zadebiutowała w Teatrze Telewizji w sztuce Abelard i Heloiza R. Vaillanda w reżyserii Adama Hanuszkiewicza. W 1958 związała się z Teatrem Współczesnym; zagrała tam jedną z najlepszych swoich ról – Polly w sztuce Opera za trzy grosze B. Brechta w reżyserii Konrada Swinarskiego; okrzyknięta wówczas przez krytykę „najlepszą Polly na świecie”. Rola ta otworzyła jej drogę również do kariery filmowej: zagrała w Kaloszach szczęścia (1958) Antoniego Bohdziewicza, a wkrótce również w Ewa chce spać Tadeusza Chmielewskiego. W Teatrze Współczesnym, z którym związana była do 1964, zagrała m.in. w Pastorałce L. Schillera w reżyserii S. Perzanowskiego i Pierwszym dniu wolności L. Kruczkowskiego, po czym przeniosła się na trzy lata do Teatru Komedia. Wystąpiła wówczas w kilku sztukach, m.in. w Rozkosznej wojnie Ch. Littlewooda i Śniadaniu u Tiffany'ego T. Capote'a. W 1969 zaangażowana została do warszawskiego Studenckiego Teatru Satyryków, tu wystąpiła w głównej roli w sztuce Cudzołóstwo ukarane A. Głowackiego. W Teatrze Rozmaitości (1972–79) znakomicie zagrała George Sand w Lecie w Nohant J. Iwaszkiewicza oraz Katarzyny w Poskromieniu złośnicy W. Szekspira. Ostatnim etapem jej kariery scenicznej był Teatr Polski kierowany wówczas przez Kazimierza Dejmka; wystąpiła tam m.in. w Lordzie Clavertonie E.T. Steatrnusa jako pani Carghill (1985), Damach i huzarach A. Fredry w roli panny Anieli i w Cyklopie W. Terleckiego jako dama ze stolicy. Niezależnie od ról teatralnych, angażowana była również do filmów, grała m.in. kociaka w oknie w Sygnałach i Ankę w Powrocie w reżyserii Jerzego Passendorfera (1959, 1960), dziennikarkę w Niewinnych czarodziejach Andrzeja Wajdy (1960), dziewczynę w Dziś w nocy umrze miasto Jana Rybkowskiego (1961), dziewczynę w knajpie w Jak być kochaną Wojciecha Hasa (1963), Zuzannę w Upale Kazimierza Kutza (1964), Helenę Walczakową w Jowicie Janusza Morgensterna (1967), dziewczynę z prywatki w Dzięciole Jerzego Gruzy (1972), damę w czerni w Jeziorze Bodeńskim Janusza Zaorskiego (1985), Marię Prymas w Dziewczętach z Nowolipek Barbary Sass (1986), Baronową Stadler w Hanussenie Istvaná Szabó (1988), a ponadto Pstrokatą w filmie Krzysztofa Kieślowskiego Podwójne życie Weroniki i żonę profesora w adaptacji Gombrowiczowskiej Ferdydurke Jerzego Skolimowskiego (1991). Zagrała również rolę Fatimy w serialu telewizyjnym Kapitan Sowa na tropie Stanisława Barei (1965). Występowała także w kryminalnych teatrach telewizyjnych Kobra. Do jej najwybitniejszych kreacji filmowych należały: rola Józefiny Polan w serialu Hotel Polanów i jego goście oraz Lucy Zeckerowej w Ziemi Obiecanej (1975) A. Wajdy. Jędrusik była uzdolniona wokalnie, swoje możliwości ujawniła w Kabarecie Starszych Panów, telewizyjnym programie z udziałem Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego (pisali dla niej piosenki i scenariusze), m.in. śpiewała tam: Utwierdź mnie, Bo we mnie jest sex, Romeo – czy jesteś na dole, Na pomoc ginącej miłości i Pierwszy bal. Piosenki w jej wykonaniu w latach 60. i 70. stały się szlagierami, a Jędrusik okrzyknięto pierwszą gwiazdą polskiej telewizji; potwierdzeniem były wyróżnienia: Złota Maska (1962) i Srebrna Maska (1963) w plebiscycie „Expresu Wieczornego”. Na Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu została złotą laureatką za interpretację utworu Wojciecha Młynarskiego Z kim tak ci będzie źle jak ze mną, przyznano jej też nagrodę dziennikarzy za SOS J. Przybory i J. Wasowskiego. Śpiewała piosenki zarówno liryczne (Dla ciebie jestem sobą), jak i dramatyczne (SOS). Jako pierwsza kobieta wykonała (w polskiej wersji) przebój Perry Como Katerina. Zm. 7 VIII 1991 w Warszawie, pochowana na Cmentarzu Powązkowskim. Jej imię nosi skwer w Częstochowie (przy ul. Dekabrystów) oraz ulica w Warszawie. Od 2007 organizowany jest w Częstochowie Festiwal Dobrej Piosenki im. Kaliny Jędrusik „Kalinowe Noce, Kalinowe Dni”. W 2008 Muzeum Częstochowskie było organizatorem wystawy poświęconej artystce (w ramach cyklu Gabinety Wybitnych Częstochowian) Bo ja jestem bardzo kobieca; pokazano na niej eksponaty związane z karierą zawodową oraz przedmioty osobiste (pochodzące ze zbiorów instytucji i osób prywatnych).

Mężem Kaliny Jędrusik był Stanisław Dygat (1914–1978), pisarz.

Barbara Szymańska, Kalina Jędrusik (5.02.1931–7.08.1991), „Almanach Częstochowy” 1999, s. 167–169; Kalina Jędrusik (1931–1991). Muzykalność na życie, zebrał i opracował Piotr Gacek, Lublin 1994; – „Gazeta Częstochowska” 2008 (14–20 II), nr 7, s. 5; „Aleje 3” 2001, nr 32, s. 31–32; Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, akt urodzenia nr 1953/1721; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.