Jarmułowicz Romuald

Jarmułowicz Romuald (1877–1944), pseudonim Smyk. Felczer, działacz polityczny i samorządowy, prezydent Częstochowy, senator Rzeczypospolitej Polskiej. Ur. 4 VIII w Bujnach, powiat piotrkowski, był synem Władysława i Franciszki z Bińczyków.

W 1898 ukończył Szkołę Felczerów Cywilnych, uzyskując stopień starszego felczera w Warszawie. Początkowo pracował tam w Szpitalu Dziecięcym, a od 1898 w Szpitalu św. Ducha. W 1904 otrzymał posadę felczera na Kolei Nadwiślańskiej. W końcu tr. rozpoczął pracę w szpitalu → Huty „Częstochowa” w Rakowie. Jako członek → Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS) uczestniczył w pracach komitetu dzielnicowego tejże partii w Rakowie. Od 1906 należał do → Towarzystwa Szerzenia Wiedzy w Częstochowie; w Mirowie k. Częstochowy prowadził kursy dla analfabetów. Podczas rozłamu w PPS (listopad 1906) opowiedział się za PPS-Frakcją Rewolucyjną (FR). W końcu tr. wyjechał do Aschabadu (Aszchabad) w Turkiestanie Zachodnim (Turkmenia), gdzie do 1908 był felczerem na Kolei Środkowo-Azjatyckiej. Po powrocie do Częstochowy pracował w Szpitalu Kolei Herbsko-Kieleckiej. Pogłębiał swoją wiedzę zawodową, kończąc kursy bakteriologiczne, oraz w 1913 w Petersburgu kursy uzupełniające przy Towarzystwie Docentów i Asystentów Klinik Petersburskich. W 1914–17 pracował w Szpitalu dla Chorych Wenerycznie (→ Szpital Miejski dla Zakaźnych) w Częstochowie. Jako przedstawiciel → Polskiej Organizacji Narodowej, od września 1914 brał udział w akcji propagandowej i werbunkowej na rzecz Legionów Polskich (LP); 7 X tr. w Rakowie był współorganizatorem wiecu poparcia dla LP. Do końca 1914, wraz ze Stanisławem Honigwillem, uczestniczył w odbudowie organizacji PPS-FR w Częstochowie i okolicach. Od 1915 należał do → Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1917 został wybrany (z kurii VI, tzw. proletariackiej) do Rady Miejskiej (RM). W związku z aresztowaniem Piłsudskiego, 28 VII 1917 na posiedzeniu RM złożył pisemny protest, który był powodem burzliwej demonstracji antyniemieckiej i zamknięcia obrad. Z ramienia PPS-FR 15 II 1918 był organizatorem na placu przed Jasną Górą manifestacji przeciw postanowieniom traktatu brzeskiego, przyznającego Chełmszczyznę Ukrainie; wygłosił tam przemówienie, po którym został aresztowany przez Niemców. Skazano go na karę śmierci, lecz werdykt sądowy zmieniono w drodze łaski na dziesięć lat ciężkiego więzienia. Wyrok odbywał w twierdzy magdeburskiej, a następnie modlińskiej. W końcu października 1918 RM i Magistrat Częstochowy wystąpiły do Rady Regencyjnej o jego zwolnienie. Z twierdzy w Modlinie 14 XI 1918 powrócił do Częstochowy. Wkrótce na posiedzeniu Częstochowskiej Rady Robotniczej (CRR) został wybrany do jej Komitetu Wykonawczego, oraz otrzymał rekomendację na nadburmistrza Częstochowy. Powołany na to stanowisko 25 XI tr., mimo sprzeciwu większości radnych, doprowadził do powiększenia składu RM o 18 przedstawicieli partii robotniczych. Uruchomił roboty publiczne oraz spowodował, że robotnicy zostali objęci bezpłatną opieką lekarską. Zwalczał kontrabandę i spekulację. Po wyborach do RM, które odbyły się 9 III 1919, został zgłoszony przez radnych PPS jako kandydat na prezydenta miasta, jednakże w głosowaniu na to stanowisko przegrał z → Aleksandrem Bandtkiem. W maju 1919 rozpoczął pracę jako starszy felczer na oddziale chirurgicznym → Szpitala Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie. W 1919 był współzałożycielem Związku Zawodowego Felczerów i Akuszerek Powiatu Częstochowskiego, Radomskowskiego i Piotrkowskiego. W 1919–20 należał do zarządu Robotniczego Stowarzyszenia Spożywców „Wyzwolenie”. Po przyłączeniu się w 1920 „Wyzwolenia” do Stowarzyszenia Spożywców „Jedność”, Jarmułowicz w 1923–32 był członkiem Rady Nadzorczej w tym Stowarzyszeniu. Uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Spółdzielczym w Sztokholmie (15–18 VII 1927). W 1932 w wyniku rozdźwięków w Radzie Nadzorczej „Jedności” wystąpił z niej, lecz w końcu tr. wobec kryzysu gospodarczego w Stowarzyszeniu Spółdzielczym, grożącego jego likwidacją, wraz z gronem działaczy spółdzielczych utworzył Komitet Ratowania „Jedności”. W I połowie 1921 był sekretarzem Okręgowej Rady Klasowych Związków Zawodowych w Częstochowie. W dalszym ciągu działał w PPS jako członek Egzekutywy Okręgowego Komitetu Robotniczego (OKR). Z ramienia partii współtworzył, a od 1920 kierował Robotniczym Wydziałem Wychowania Dziecka i Opieki nad Nim (od 1926 → Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci). W 1922 wybrany na zastępcę senatora RP. W 1924 wszedł do rady → Powiatowej Kasy Chorych (PKC) w Częstochowie, a po zawieszeniu jej zarządu, w 1925 został zastępcą zarządcy komisarycznego PKC Stanisława Kaliniewicza. Był współorganizatorem 23 V 1926 w Częstochowie manifestacji popierającej politykę Piłsudskiego; przemawiał na niej wraz z posłem ziemi częstochowskiej Kazimierzem Pużakiem. W połowie 1926 ponownie wybrany do OKR PPS spowodował, że częstochowska PPS zaczęła popierać politykę obozu pomajowego. W 1927 został powołany do Senatu na miejsce Leona Misiołka, zmarłego senatora PPS z województwa kieleckiego. W tr. z listy PPS został członkiem RM i na posiedzeniu 19 XI 1927, głosami ugrupowań lewicowych, koła żydowskiego i Narodowej Partii Robotniczej-Lewicy, wybrano go na prezydenta Częstochowy; funkcję tę sprawował do rozwiązania RM 7 XI 1930. W Zarządzie Miasta od 1927 kierował Wydziałem Opieki Społecznej i Szpitalnictwa, a w 1927–30 przewodniczył → Miejskiemu Komitetowi Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. W końcu lutego 1928 z jego inicjatywy zostało utworzone koło częstochowskie Komitetu Floty Narodowej, organizacja społeczna gromadząca fundusze na rzecz Marynarki Wojennej RP. Z listy Demokratycznego Bloku Wyborczego w grudniu tr. ponownie wszedł do Rady PKC w Częstochowie. Od 1926 zasiadał również w zarządzie oddziału → Częstochowskiego Towarzystwa Przeciwgruźliczego. Na XXI Kongresie PPS (1–4 XI 1930) w Sosnowcu Jarmułowicz reprezentował organizację częstochowską PPS. W lutym 1931 przeszedł do PPS dawnej Frakcji Rewolucyjnej i wkrótce potem został przewodniczącym Związku Związków Zawodowych (ZZZ) w Częstochowie. Na jego wniosek II Kongres ZZZ (7–8 I 1934) w Warszawie uchwalił rezolucję potępiającą postępowanie władz w czasie strajku okupacyjnego w fabryce Towarzystwa Przędzalniczego „La Czenstochovienne”. Jako przewodniczący Rady Okręgowej ZZZ uczestniczył w negocjacjach: 12 i 15 IV 1935 w fabryce papieru Braci Kohn i Markusfelda, oraz 14 VI tr. w fabryce „Metalurgia”; rozmowy z przedstawicielami robotników oraz innych związków miały zakończyć długotrwałe strajki w tych zakładach. Po śmierci Piłsudskiego zorganizował 19 V 1935 na pl. Bronisława Pierackiego (obecnie Władysława Biegańskiego) uroczystość ślubowania członków ZZZ na wierność ideałom zmarłego marszałka. Od 1933 należał do częstochowskiej organizacji → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR); był członkiem zarządu miejskiego, a od 1934 wiceprzewodniczącym koła grodzkiego BBWR. W okresie okupacji niemieckiej mieszkał w Warszawie. Zginął podczas powstania warszawskiego 1944. Odznaczony był m.in.: Krzyżem Niepodległości (1931), Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1930), Krzyżem Walecznych.

Jarmułowicz, w małżeństwie z Franciszką z Gostomskich, miał synów Radosława Mariana (8 IX 1906 Częstochowa – 1944 Warszawa) i Wacława (14 XI 1907–).

Małgorzata Smogorzewska, Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, t. II (E–J), red. naukowa Andrzej Krzysztof Kunert, Warszawa 2000, s. 298–299; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Starostwo Powiatowe, cz. I, sygnatura 1111 (akta osobowe Romualda Jarmułowicza); – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.