Huty szkła na Wyczerpach

Huty szkła na Wyczerpach, założona w 1897 przez → Izydora Geislera w Wyczerpach (obecnie w granicach Częstochowy) jako Huta Szkła „Paulina”. Należała przed 1914 do największych w Królestwie Polskim. Początkowo wytwarzano tu opakowania szklane (głównie butelki), później także szkło gospodarcze, szyby okienne oraz wyroby galanteryjne ze szkła prasowanego i kryształowego: ozdobne serwisy, kieliszki, karafki, kompotiery, cukiernice, wazony. Wyrabiano również cegłę szamotową i donice. W Hucie obok hal produkcyjnych znajdowały się oddziały: szlifiernia, malarnia, giloszarnia (gdzie umieszczano wzory na wyrobach i wytrawiano je w kwasie), a także ślusarnia, formiernia, modelarnia (w których wykonywano formy z żelaza) i kleparnia (gdzie wytwarzano wyroby ogniotrwałe z gliny). Do 1914 większość wyrobów była eksportowana do Cesarstwa Rosyjskiego. Własna linia kolejowa łączyła fabrykę z Koleją Warszawsko-Wiedeńską. Huta w 1914 zatrudniała 750 robotników, którzy mieszkali w domach fabrycznych, posiadała własną szkołę (gdzie uczyło się 140 dzieci), ambulatorium (w którym pomocy udzielał lekarz i felczer), straż ogniową (utworzoną w 1912, liczącą 100 członków), a także (w latach 20.) własny klub piłkarski „Paulina”. Dyrektorem fabryki (do 1939), a także komendantem straży ogniowej Huty był → Julian Geisler. W 1915–18 wskutek działań wojennych i odcięcia od rynku rosyjskiego fabryka zaprzestała produkcji. Uruchomiono ją w listopadzie 1918. W 1927–29 i 1931–36 wskutek kryzysu huta była zamykana, wznowiła produkcję w 1937 jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, funkcjonowała do września 1939. W czasie wojny Niemcy urządzili tu magazyny żywnościowe i warsztaty naprawy sprzętu wojskowego. Większość wyposażenia fabryki została zniszczona. Po wojnie zabudowania huty użytkowała Centrala Chemiczna. W 1959 teren ten przejęły → Częstochowskie Huty Szkła. W 1959–60 wybudowano tu Hutę Szkła „Wyczerpy”. Uruchomiono ją w czerwcu 1963, w 80% była zautomatyzowana, wytwarzała opakowania apteczne o małych pojemnościach. Pracowało w niej 280 osób. Oprócz zabudowań fabrycznych otwarto ambulatorium dla pracowników i wzniesiono dwa bloki mieszkalne. W 1967–70 Hutę rozbudowano, zmodernizowano, utworzono też nowe ciągi produkcyjne. W 1970 po zamknięciu → Huty Szkła „Stradom” jej załoga przeszła do Huty „Wyczerpy”; zakład zatrudniał wówczas 640 osób. Od tr. rozszerzono asortyment wytwarzanych wyrobów o butelki na artykuły spożywcze i kosmetyczne. Fabryka ta należała do → Częstochowskich Hut Szkła. Obecnie funkcjonuje tu Stoelzle Glass Group.

Informator. 80 lat Częstochowskich Hut Szkła 1897–1977, Częstochowa 1977; Wincenty Szatkowski, Monografia przemysłu częstochowskiego, Częstochowa 1914, s. 13, 14; – „Goniec Częstochowski” 1918, nr 236, s. 4; „Kurier Częstochowski” 1921, nr 148, s. 2; „Tygodnik Ilustrowany” 1912, nr 46, s. 14.