Huberman Bronisław
Huberman Bronisław (1882–1947), skrzypek, pedagog. Ur. 19 XII 1882 w Częstochowie, był synem Jakuba Jankiela, nauczyciela muzyki w szkole żydowskiej, i Aleksandry z Goldmanów, bratem Stanisława, pseud. Juliusz, działacza Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), członka Komunistycznej Partii Niemiec, Komunistycznej Partii Polski, który po 1932 przebywał w Związku Radzieckim.
Pierwsze lekcje gry na skrzypcach pobierał u Mieczysława Michałowicza i J. Rozena. Mając 7 lat, wykonał publicznie VII Koncert skrzypcowy P. Rode’a. W 1891 koncertował w sali Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego, a w początkach 1892 w salach redutowych wykonał m.in. II Koncert skrzypcowy L. Spohra oraz partię pierwszych skrzypiec w kwartecie P. Rode’a. W tr. występował także w Łodzi, Częstochowie (w sali teatru przy I → Alei 19) i Piotrkowie. W maju 1892 wraz z rodzicami udał się do Berlina, gdzie został przedstawiony J. Joachimowi; dzięki jego wstawiennictwu dał szereg koncertów, m.in. w Wiedniu oraz w miejscowościach uzdrowiskowych, zarabiając na swoją edukację muzyczną. Od tr. rozpoczął w Berlinie regularną naukę. W połowie 1893 opuścił Berlin, występował w miastach niemieckich, a także w Holandii, Belgii i Francji. W Paryżu pobierał lekcje u M. Marsicka. W 1894 wystąpił na koncercie w Londynie. Wówczas w darze od Jana hr. Zamoyskiego otrzymał skrzypce Stradivariusa z 1773. Zamoyski przez pewien czas opiekował się Hubermanem, organizował mu koncerty w Marienbadzie i Lwowie. Pod koniec 1894 grał w Berlinie, a 12 I 1895 wystąpił w Wiedniu. W następnym roku również w Wiedniu wykonał Koncert skrzypcowy Brahmsa w obecności kompozytora, który dobrze przyjął interpretację młodego artysty (ofiarował mu swą fotografię z dedykacją). Po serii koncertów w Austrii, Niemczech, Francji i Rumunii w 1897 wyjechał na tournée do Stanów Zjednoczonych, a na przełomie 1897 i 1898 występował w Warszawie, Rydze i Kijowie. W 1901 wystąpił w Krakowie, a w 1902 w Berlinie, Bukareszcie i Wiedniu. 15 V 1903 w Genui grał na skrzypcach należących ongiś do Paganiniego, przechowywanych w miejscowym ratuszu. Pod koniec tr. dokonał swego pierwszego nagrania płytowego dla firmy G&T. Huberman dawał koncerty w różnych ośrodkach muzycznych Europy, wielokrotnie występował w miastach polskich (m.in. 1 I 1908 w Częstochowie razem ze skrzypkiem Ryszardem Singerem), wszędzie był entuzjastycznie przyjmowany przez publiczność. W 1909 ponownie grał w Genui (w Teatro Carlo Felice) na skrzypcach Paganiniego (podczas koncertu dobroczynnego na rzecz ofiar trzęsienia ziemi w Messynie). Podczas I wojny światowej mieszkał na stałe w Berlinie, parokrotnie koncertował w Warszawie, także w Częstochowie (11 IV 1917 razem z pianistą wiedeńskim Leopoldem Spielmanem, ponownie 8 I 1918) i Łodzi (wiosną 1918 z pianistą Eugeniuszem d’Albertem). W latach 20. był u szczytu sławy; dawał wówczas koncerty w Stanach Zjednoczonych i w krajach europejskich, w tym często w Polsce (Warszawa, Kraków, Poznań, Wilno, Lwów), dokonywał nagrań płytowych. W 1927 podczas obchodów 100. rocznicy śmierci Beethovena występował w Wiedniu (razem z I. Friedmanem i P. Casalsem). W 1929 koncertował po raz pierwszy w Palestynie. W 1932 był jurorem I Międzynarodowego Konkursu Śpiewu i Gry Skrzypcowej w Wiedniu. Zajmował się też dydaktyką, udzielając prywatnych lekcji. Angażował się w działalność polityczną, interesował się zwłaszcza ideą Paneuropy, publikując na ten temat artykuły prasowe. W końcu 1932 na skutek antysemickiej polityki nazistów opuścił Berlin i przeniósł się do Wiednia. Tu uczestniczył w obchodach 100. rocznicy urodzin Brahmsa, wykonując razem z A. Schnablem, P. Casalsem i P. Hindemithem jego tria i kwartety fortepianowe. Odrzucił zaproszenie na koncerty z Berliner Philharmoniker, występując we wrześniu 1933 z listem otwartym rozpowszechnianym w Pradze, Paryżu i in. miastach i opublikowanym w „New York Times”. W 1934–36 prowadził mistrzowską klasę skrzypiec w Akademii für Musik und Darstellende Kunst w Wiedniu. Równocześnie nadal koncertował w Austrii, Polsce, na Węgrzech, w Anglii, Szwajcarii, Holandii, Włoszech, w Palestynie i w Stanach Zjednoczonych (1935). Wielokrotnie dawał koncerty na cele charytatywne. W 1936 osiadł na stałe w Szwajcarii, w Corsier-sur-Vevey. Utworzył orkiestrę symfoniczną w Tel-Awiwie (od 1946 Israel Philharmonic Orchestra); swój pierwszy koncert dała 28 XII 1936 (pod dyrekcją A. Toscaniniego). W 1937 koncertował w Austrii, Stanach Zjednoczonych i Australii. W październiku tr., w drodze na Sumatrę doznał kontuzji obu rąk w katastrofie lotniczej. W 1938 podjął z powrotem działalność koncertową. W 1939–40 występował w Europie, Palestynie i w Afryce, później wyjechał do Stanów Zjednoczonych. W 1944 w Nowym Jorku uczestniczył w koncercie muzyki polskiej pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga, wykonując I Koncert skrzypcowy Karola Szymanowskiego. W 1946 wrócił do Szwajcarii. Koncertował w Brukseli, Londynie, Paryżu i Lucernie. Publikował artykuły na tematy muzyczne, był autorem pracy Aus der Werkstatt des Virtuosen (Wiedeń 1912, po polsku Z warsztatu wirtuoza, Katowice 1954). Zm. 16 VI 1947 w Corsier-sur-Vevey. Odznaczony m.in. Orderem Odrodzenia Polski (1926). Jego imieniem nazwano ulicę w Częstochowie oraz → Filharmonię Częstochowską.
Jego żoną była Elza Galafrés, miał z nią syna Johna.
Zofia Helman, Bronisław Huberman, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM, część biograficzna pod red. E. Dziębowskiej, Kraków 1993, s. 312–313 (tu fot.); Leon Tadeusz Błaszczyk, Żydzi w kulturze muzycznej ziem polskich w XIX i XX wieku. Słownik biograficzny, Warszawa 2014, s. 114–115; – Juliusz Sętowski, Rodowód geniusza. Jeszcze o Bronisławie Hubermanie, „Gazeta w Częstochowie” dodatek do „Gazety Wyborczej” 1999 (30 IX), s. 4; Piotr Szalsza, Bronisław Huberman, czyli pasje i namiętności zapomnianego geniusza. Monografia muzyczna skrzypka – wirtuoza, Częstochowa 2001; – „Goniec Częstochowski” 1908, nr 1, s. 3, 1909, nr 16, s. 3, nr 17, s. 2, 1937, nr 288, s. 7 (dotyczy brata, Stanisława); „Tydzień” (Piotrków) 1892, nr 15, s. 3; „Wędrowiec” 1892, nr 1, s. 54–55.
Autor: → Juliusz Sętowski
Zobacz inne hasła z kategorii: → Osoby
Poprzednie hasło
→ Hotel Victoria
Następne hasło
→ Huta Szkła „Stradom”
Ostatnio dodane
Miejski Uniwersytet Powszechny
instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::
Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny
w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::
Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba
wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::