Hotel Polonia

Hotel Polonia, (od ok. 1850 do 1862 Hotel Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, 1870–1918 Angielski, 13 X 1915–39 Polonia, 1940–45 Bahnhofshotel, 1945–48 Polonia, 1948–89 Centralny, po 1989 Polonia). Najstarszy częstochowski hotel, zbudowany ok. 1850 przy ul. Kolejowej (później była to ul. Dojazd, od 1919 Piłsudskiego, 1942–45 Bahnhofstrasse, od 1949 Świerczewskiego, od 1990 Piłsudskiego) → w okolicy dworca Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej naprzeciw → ogrodów kolejowych, na miejscu rozebranego → zajazdu → Franciszka Leszczyńskiego istniejącego w 1845–48. Od ok. 1850 był to Hotel Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej dzierżawiony od 1 X 1852 przez → Kajetana Karo. Budynek pierwotnie był parterowy. W grudniu 1862 został sprzedany Ignacemu Fuchsowi na publicznej licytacji (w Trybunale Cywilnym w Kaliszu). Służył jako siedziba żandarmerii rosyjskiej, a w czasie powstania 1863–64 sądu wojennego (tu w areszcie przetrzymywano powstańców). Od ok. 1870, po przeniesieniu żandarmerii w inne miejsce, znajdował się tam zajazd, a po dobudowaniu piętra hotel liczący 40 pokojów. W 1882 zainstalowano tam łaźnię parową z 6 wannami. Do 1912 budynek był wielokrotnie odnawiany, przebudowywany, m.in. rozbudowano go od ul. Mikołajewskiej (od 1916 ul. Strażacka, obecnie Katedralna). Od XIX w. w hotelu kwaterowano wojskowych rosyjskich – generałów oraz sztabs-oficerów. Przed 1914 jeden z pokojów był zarezerwowany dla lotnego oddziału rosyjskiej policji – Ochrany. W sierpniu 1914, po zajęciu miasta przez wojska niemieckie, w budynku hotelu znajdowała się siedziba komendantury wojskowej. W latach 20. XX w. zamieszkiwali tam ukraińscy członkowie rządu Semena Petlury. Na podwórzu hotelu od lat 80. XIX w. znajdował się ogród kwiatowy prowadzony początkowo przez → Juliana Fuchsa, później przez zakład ogrodniczy → Stanisława Jastrzębskiego. W 1931–32 budynek został podwyższony o II piętro, nadbudowano też pięterko nad częścią środkową. Przebudowano także parter, gdzie umieszczono sklepy (na parterze od strony ul. Strażackiej znajdował się skład ubrań Zakładów Przemysłowo-Handlowych „Wawel” prowadzony przez → Jerzego Cholewickiego). W hotelu znajdowała się → restauracja „Polonia” kierowana przez Władysława Bulskiego, kawiarnia, sala balowa oraz 67 pokojów (w 1939–70). Odbywały się tu najwytworniejsze bale, maskarady, rauty, jubileusze, dancingi, wieczorki i wesela. Od września do listopada 1939 w części budynku stacjonowało niemieckie komando do zadań specjalnych (Einsatzkommando). W 1949 obiekt został przejęty przez zarząd Hoteli Miejskich (hotelowa restauracja „Polonia” podlegała Częstochowskim Zakładom Gastronomicznym). Od lat 50. mieściła się tu Dyrekcja Hoteli i Biuro Zakwaterowań. Po modernizacji hotel posiadał 139 pokoi. W latach 60. XX w. dwukrotnie zajmował I miejsce w kraju we współzawodnictwie hoteli. W latach 90. XX w. przebudowano część parterową, gdzie umieszczono sklepy (obecnie w przyziemiu znajduje się sieciowy sklep spożywczy i lombard). Kilkakrotnie był gruntownie restaurowany, m.in. w 1909, 1959, 1969 i 1980; powojenne remonty zatarły, szczególnie we wnętrzu, pierwotne cechy architektoniczne. Fasada budynku jest dwudziestoosiowa, kondygnacje wydzielone są gzymsami. Właścicielami hotelu byli: od ok. 1850-53 → Franciszek Leszczyński, od 1853 Joanna Sbarbori i jej syn Józef Sbarbori, od ok. 1862 do 1870 Ignacy Fuchs i jego syn → Julian Fuchs, w 1894–1923 → Ignacy Tomczyk (początkowo z → → Antonim Długoszem), 1924–32 Maria Tomczyk, (z jej ramienia hotelem zarządzał W. Bulski), później Eugenia i → Rajmund Zawadzcy.

W hotelu zatrzymywały się znane osoby, które odwiedzały Częstochowę, pisarze, politycy, artyści, m.in.: Henryk Sienkiewicz (→ Sienkiewicz w Częstochowie), Tadeusz Boy-Żeleński, Stefan Żeromski, Wacław Sieroszewski, Ignacy Paderewski, Józef Haller (→ Haller w Częstochowie), Ferdynand Foch (→ Foch w Częstochowie), Edward Rydz-Śmigły, Jan Kiepura (→ Kiepura w Częstochowie).

Katalog zabytków sztuki, Miasto Częstochowa, pod red. Z. Rozanow i E. Smulikowskiej, Warszawa 1995: cz. 1, Stare i nowe miasto, Częstochówka i przedmieścia, opracowanie autorskie Z. Rozanow i E. Smulikowska, s. 67; Leszek Madej, Rosyjski garnizon wojskowy w Częstochowie, Kraków 2009, s. 162; Tadeusz Stępniak, Hotele i restauracje w Częstochowie od końca XIX w. do 1945 r., „Ziemia Częstochowska” 2005, t. XXXII, s. 89, 90, 94; – Witold Zembrzuski, Przewodnik – informator po Częstochowie, Częstochowa 1958, s. 40; – „Express Częstochowski” 1928, nr 252, s. 3, 1930, nr 188, s. 3; „Gazeta Częstochowska” 1969, nr 38, s. 2; „Gazeta Wyborcza Częstochowa” 2004 (15 XII), s. 2; „Goniec Częstochowski” 1914, nr 220, s. 2, 1915, nr 252, s. 3, 1917, nr 134, s. 4, 1922, nr 45, s. 3; „Kurier Warszawski” 1852, nr 276, s. 7, 1858, nr 109, s. 8, 1862, 285, s. 7; „Nasz Głos Powszechny” 1936, nr 2, s. 4; „Życie Częstochowy” 1959 (16 IX), s. 8, 1967, nr 38, s. 6, 1969, nr 164, s. 6, 1970 (15 VI) nr 14, s. 8, 1980, nr 212, s. 8; „Tydzień” [Piotrków] 1882, nr 14, s. 4 1896, nr 33, s. 4; „Tygodnik Ilustrowany” 1912, nr 46, s. 17.