Hertz Jan Julian Tadeusz

Hertz Jan Julian Tadeusz (1914–47), pseudonim Janek Czarny (Jasiu Czarny, Jaś Czarny), Sęp. Działacz niepodległościowy. Ur. 10 II 1914 w Częstochowie w zasymilowanej rodzinie żydowskiej, był synem Jana i Franciszki Zofii z Wollenbergów (I voto Bernsztajn). Jego ojciec Jan (1869–1934) ukończył w 1894 Politechnikę w Zurychu. W 1904 wraz z Janem Banaskiem założył w Częstochowie Biuro Techniczne Towarzystwa „Union”, które m.in. wykonywało instalacje elektrotechniczne. Od ok. 1914 po wykupieniu przez niego udziałów firma działała pod nazwą Biuro Techniczne Inżynier Jan Hertz. W 1919 należał do współzałożycieli Stowarzyszenia Elektrotechników Polskich. Od 1931 był współwłaścicielem Przedsiębiorstwa Elektrotechnicznego „Radjolux” w Częstochowie. Pełnił funkcję wiceprezesa Związku Techników Polskich, członka zarządów: Stowarzyszenia Kupców Polskich i Fermy Ogrodniczej dla Żydów.

Hertz ukończył w 1934 gimnazjum im. H. Sienkiewicza, następnie studia ekonomiczne. Pracował jako urzędnik w Częstochowie. Na początku okupacji niemieckiej 9 XI 1939 został na krótko aresztowany podczas tzw. akcji specjalnej. Od 1940 należał do → Polskiego Związku Wolności (PZW); wchodził w skład oddziału bojowego PZW. W 1942 w czasie akcji scaleniowej oddział ten zachowując autonomię wszedł w skład Związku Odwetu (później Kedywu) → Armii Krajowej w obwodzie częstochowskim. Hertz był członkiem tzw. grupy północnej Kedywu dowodzonej przez Witolda Górskiego „Wichra”. Brał udział w wielu akcjach zbrojnych, wykazując się niespotykaną odwagą i pomysłowością; m.in. 27 VIII 1943 w Częstochowie był uczestnikiem zamachu na konfidenta Hugo Schulzego, dyrektora Zakładów Wapiennych w Rudnikach. Po wojnie, którą zakończył w stopniu kapitana, pracował jako kierownik wydziału pracy, płacy i planowania w Zakładach Chemicznych „Aniołów” pod Częstochową. Ciężko ranny w wypadku drogowym, zm. 19 VII 1947 w Częstochowie. Pochowany został na cmentarzu Kule, w kwaterze 50, rząd III, grób nr 1 (z brzegu kwatery). Odznaczony był m.in. Krzyżem Walecznych, Krzyżem Partyzanckim, Medalem Zwycięstwa i Wolności.

Hertz nie założył rodziny.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule w Częstochowie. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 105; Wojciech Borzobohaty, „Jodła”. Okręg radomsko-kielecki ZWZ – AK 1939–1945, Warszawa 1988; Aleksander Gąsiorski, 50 lat oddziału Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Częstochowie 1951–2011, Częstochowa 2001, s. 15 (dotyczy ojca, Jana); Zbigniew Grządzielski, Był taki czas…Okupacyjne epizody Częstochowy i powiatu częstochowskiego w latach 1939–1945, Częstochowa 2000; Jan Pietrzykowski, Akcja AB w Częstochowie, Katowice 1971, s. 91; Jan Pietrzykowski, Hitlerowcy w Częstochowie w latach 1939–1945, Poznań 1959, s. 115–118, 153; – „Gazeta w Częstochowie” 2000, nr 176, s. 5; „Życie Częstochowy” 1947, nr 23, s. 3, nr 25, s. 4; – Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, akt zgonu nr 800/1947.