Haszomer Hacair (Młody Strażnik)

Haszomer Hacair (Młody Strażnik), żydowska organizacja skautowa, która powstała w 1913 we Lwowie, a od 1916 działała na terenie Królestwa Polskiego. Częstochowską grupę Haszomer Hacair (HH) tworzyli żydowscy gimnazjaliści, młodzi robotnicy i subiekci sklepowi. Na początku miała charakter wybitnie skautowski, ale ze szczególną sympatią spotkała się w kręgach syjonistycznych. Jej patronem został działacz społeczny → Henryk Markusfeld, który udostępnił organizacji mieszkanie i obszerny plac na podwórzu swojego domu przy ul. Kościuszki 50 (al. Wolności 32). W 1917 odbył się w Częstochowie I zjazd żydowskich organizacji skautowych w kraju. W lokalu, który później zajmowało → Żydowskie Towarzystwo Gimnastyczno-Sportowe, spotkali się przedstawiciele organizacji z Warszawy, Łodzi, Piotrkowa, Będzina i innych miast. Utworzono organizację krajową HH w Polsce. Członkowie, zwani szomrami, uczyli się języka hebrajskiego i przygotowywali do pracy (przede wszystkim na roli) w Palestynie. Pomagali także w gromadzeniu środków na fundusze palestyńskie (na wykup i zagospodarowanie ziemi oraz na finansowanie emigracji). Organizacja ideologicznie reprezentowała lewicę. W Częstochowie członkowie (HH) w wieku od 12 do 20 lat spotykali się codziennie w swojej siedzibie (nazywanej ken – gniazdo). W święto Lag Baomer maszerowali w mundurach, ze sztandarem ulicami miasta przy dźwiękach własnej orkiestry. W 1923 najstarsi członkowie (18–20 lat) wstąpili do ruchu Hechaluc, pionierskiej organizacji ponadpartyjnej. Odgrywali też kierowniczą rolę w Lidze Pomocy Pracującym w Palestynie. Uczestniczyli w akcjach zbiórki pieniędzy na rzecz → Towarzystwa Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej TOZ. Z kolei TOZ wspierał wyjazdy letnie szomrów na wieś. Częstochowa była centrum rejonu kielecko-zagłębiowskiego. W 1928 miejscowa → Żydowska Ferma Ogrodnicza została przejęta przez ruch szomrowski; Częstochowa stała się ważnym punktem całego ruchu. Sama ferma była hachszarą, instytucją szkoląca pionierów rolniczych dla Palestyny. W 1932 na fermie powstał kibuc, kolektyw szomrowski, którego członkowie pracowali również w zakładach na terenie miasta. Ferma była czynna aż do początku deportacji Żydów częstochowskich we wrześniu 1942. Zimą 1941 powstał (przy ul. Berka Joselewicza 1) kibuc HH, stworzony przez członków organizacji przeniesionych tu z fermy w Żarkach. Pochodzili z różnych miast, głównie jednak z Warszawy. W obozie zagłady w Treblince zginęła większość członków HH. Pozostali przy życiu weszli w skład → Żydowskiej Organizacji Bojowej w Częstochowie. Jednym z twórców HH w Częstochowie był → Jeremiasz Gitler. Inni znani działacze to: Szmul Horowicz (Kuc), → Szymon Wajntraub, Chaim Landau, Mosze Klarman.

Czenstochower Jidn (Żydzi częstochowscy), pod red. R. Mahlera, Nowy Jork 1947, s. 150–152; – Wiesław Paszkowski, Historia grupy „66” – edycja źródła, „Rocznik Muzeum Częstochowskiego” 2013, t. XIII, Częstochowa 2014, s. 118, 120, 121, 125, 133, 134.