Gryżewski Jan Łukasz

Udostępnij

Gryżewski Jan Łukasz (1870–1919), inżynier komunikacji, działacz społeczny i polityczny. Ur. 24 XI 1870 w majątku Rożyce Żmijowe k. Łęczycy, był synem Kazimierza, właściciela tego majątku, i Faustyny ze Skotnickich.

Ukończył gimnazjum w Łęczycy, następnie w 1892 Instytut Inżynierii Komunikacji w Petersburgu. W 1892–02 pracował w Warszawie w służbie drogowej Zarządu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej (W-W). W 1900–02 był członkiem komitetu redakcyjnego „Przeglądu Technicznego”; w 1901 na jego łamach opublikował pracę Odnoga kaliska Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Budowa wierzchnia toru. W początkach 1902 został przeniesiony do Częstochowy na stanowisko naczelnika IV oddziału drogowego Kolei W-W. Na terenie miasta rozwinął szeroką działalność społeczną. W grudniu 1902, wraz z przedstawicielami miejscowej inteligencji uczestniczył w zebraniu założycielskim częstochowskiego oddziału Warszawskiego → Towarzystwa Higienicznego, a następnie wszedł w skład zarządu tegoż stowarzyszenia. Podczas jednego z zebrań Towarzystwa w maju 1903 wygłosił odczyt Typy różnych kąpieli (opublikowany następnie w czasopiśmie „Zdrowie” 1903, nr 5). W 1904 ponownie został wybrany do zarządu Towarzystwa Higienicznego, uczestniczył wówczas wraz z inż. Feliksem Oppmanem w gromadzeniu i inwentaryzowaniu zbiorów dla tworzonego w Częstochowie → Muzeum Higienicznego; otwarto je w czerwcu 1905 w budynku przy ul. Wieluńskiej. W 1902–06 pełnił funkcję prezesa (a także księgowego) → Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan (TDdC). Działalność Towarzystwa Gryżewski wspierał hojnymi ofiarami. W ramach TDdC w 1904 utworzył szkółki popołudniowe w prywatnych szkołach: Poniatowskiego, Anny Chojnackiej i Zofii Wigurskiej. Sam też doskonalił się: w 1903–04 był członkiem powstałego z inicjatywy doktora → Władysława Biegańskiego koła samokształceniowego skupiającego miejscową inteligencję. Jako czołowy reprezentant Narodowej Demokracji (ND) w Częstochowie był jednym z sygnatariuszy ogłoszonego w kwietniu 1905 w piśmie „Ruś” manifestu tej partii żądającego m.in. przywrócenia języka polskiego jako urzędowego we wszystkich dziedzinach życia publicznego, przyznania wolności kościołowi unickiemu, swobody słowa i prasy oraz zgromadzeń i zrzeszeń. W połowie maja tr. brał udział w zmaganiach kolejarzy o wprowadzenie języka polskiego na Kolei W–W. W marcu 1906 z listy ND kandydował w wyborach do Dumy Państwowej, lecz nie wszedł. Zaangażowany był również w działania zmierzające do utworzenia polskiego gimnazjum w Częstochowie. W połowie czerwca 1906 został członkiem Tymczasowego Komitetu Szkolnego, gromadzącego fundusze na utworzenie gimnazjum. Z ramienia komitetu brał udział w podpisach umowy z dyrektorem gimnazjum. W końcu czerwca 1906 był jednym z założycieli → Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”; później wszedł w skład sądu honorowego „Sokoła”. Od lipca tr. piastował stanowisko prezesa koła częstochowskiego → Polskiej Macierzy Szkolnej (PMS). Był też członkiem Rady Nadzorczej koła okręgowego PMS. Z początkiem listopada 1906 Gryżewski został przeniesiony służbowo do Warszawy. Przed wyjazdem założył jeszcze w Częstochowie, liczącą kilkaset tomów bibliotekę dla dzieci i młodzieży. W 1907–08 był naczelnikiem I oddziału drogowego Kolei W–W. W 1908 objął funkcję naczelnika biura ruchu w wydziale ruchu Zarządu Kolei. Gryżewski od 1907 był wiceprezesem Towarzystwa „Jedność” wzajemnej pomocy szkolnej pracowników Kolei W–W, należał też w 1908–11 do komitetu redakcyjnego czasopisma „Łącznik”, organu pracowników Kolei W–W. W 1912 po przymusowym wykupie Kolei W–W przez skarb państwa, został zwolniony ze służby i założył z kilkoma wspólnikami fabrykę blachy falistej w Pruszkowie. W sierpniu 1914 po wybuchu wojny został zmobilizowany do służby kolejowej, a w roku następnym wraz z całym personelem kolejowym Królestwa Polskiego ewakuowano go do Rosji. Przebywał najpierw w Charkowie następnie w Moskwie, gdzie był naczelnikiem służby ruchu na Kolei Moskwa–Kazań. Gryżewski pełnił w tym okresie obowiązki asystenta prof. Aleksandra Wasiutyńskiego w przeniesionym do Moskwy Warszawskim Instytucie Politechnicznym. W maju 1918 powrócił do kraju i podjął pracę w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W końcu września powołano go do komisji do spraw przebudowy warszawskiego węzła kolejowego, utworzonej w Ministerstwie Przemysłu i Handlu. Po odzyskaniu niepodległości objął jesienią tr. stanowisko wiceprezesa Dyrekcji Kolejowej w Warszawie. Delegowany z komisją do Poznania w celu uregulowania ruchu pociągów między Poznańskiem, a byłym Królestwem Polskim, zginął 7 II 1919 w katastrofie kolejowej spowodowanej przez kolejarzy niemieckich na stacji Witoszyce pod Jarocinem. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim (w kwaterze 170).

W małżeństwie z Franciszką Bojasińską miał trzech synów: Kazimierza (ur. 1898), Tadeusza (ur. 1904) i Jana (ur. 1908).

Bolesaw Chwaściński, Jan Łukasz Gryżewski 1870–1919. Słownik biograficzny techników polskich, z. 3, Warszawa 1993, s. 128; – „Dziennik Częstochowski” 1906, nr 117, s. 2, nr 161, s. 2, nr 248, s. 3; Juliusz Sętowski, Jan Gryżewski, „Gazeta Częstochowska” 1997, nr 39, s. 11; „Wiadomości Częstochowskie” 1906, nr 117, s. 2; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Akta miasta Częstochowy 27/8, t. II, s. 2124 (księga meldunkowa).

Autor: → Juliusz Sętowski

Zobacz inne hasła z kategorii: → Osoby

Następne hasło
→ Hagen Leon

Ostatni Grosz... czytaj

Błeszno... czytaj

Dźbów... czytaj

Ostatnio dodane


Miejski Uniwersytet Powszechny

instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::

Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny

w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::

Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba

wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::

Mamy
już:

800 haseł