Gajzler (Gajsler, Geisler) Hipolit Józef

Gajzler (Gajsler, Geisler) Hipolit Józef (1886–1940), lekarz, radny miejski, działacz społeczny i sportowy. Ur. 3 VI 1886 w Częstochowie, był synem Józefa Geislera (1832–), handlowca, i Marii z Preisów/Prajsów (1852–), bratem Dawida (1859–), Natana (1877–), Jakuba (1881–), Ludwika (1883–1942 lub 1943), Samuela (4 V 1894–), który ukończył I Polskie Gimnazjum w Częstochowie, a od 1916 studiował medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jako student, w stopniu sierżanta służył w Wojsku Polskim podczas wojny z bolszewikami (do 1920).

Gajzler w 1913 ukończył studia medyczne na Uniwersytecie Kijowskim. Zamieszkał w Częstochowie (przy I Alei 14 – → Dom Frankego), prowadził prywatną praktykę lekarską. W końcu 1918 był lekarzem III batalionu → Polskiej Organizacji Wojskowej z Wielunia (wcielonego później do → 27 pułku piechoty). W marcu 1919 jako lekarz służył w batalionie zapasowym 27 pułku piechoty, później w kompanii sanitarnej nr 2 i w 2 Brygadzie Jazdy. Brał udział w wojnie z Rosją bolszewicką. Zweryfikowany jako kapitan lekarz (ze starszeństwem z 1 VI 1919). W maju 1922 przeniesiony do rezerwy. Od tr. pracował jako lekarz w → Powiatowej Kasie Chorych (PKCh) w Częstochowie. Od grudnia tr. był lekarzem w Blachowni k. Częstochowy. Powołany został na opiekuna sanitarnego komisji zdrowia publicznego m. Częstochowy; podlegał mu teren Starego Rynku oraz sąsiednie ulice. W 1924 wybrany do Rady PKCh w Częstochowie. Dwukrotnie (w 1925 i 1927) wybierany do Rady Miejskiej (RM) z ramienia → Żydowskiej Resursy Rzemieślniczej; w kadencji 1925–27 pracował w komisjach rewizyjnej, inwestycji miejskich, oświatowej, a w kadencji 1927–30 w komisji kulturalno-artystycznej, oświatowej i gospodarczej. Podczas wyborów do RM w 1927 był zastępcą przewodniczącego Obwodowej Komisji Wyborczej. W 1929 reprezentował Częstochowę na zgromadzeniu ogólnym Związku Miast Polskich. Od 1914 był wiceprezesem, a od 1922 prezesem Żydowskiej Resursy Rzemieślniczej; w 1930 przy Resursie utworzono bibliotekę, którą nazwano jego imieniem. W latach 30. należał do zarządu Częstochowskiego Banku Spółdzielczego. Zasiadał w zarządzie (był wiceprezesem) → Towarzystwa Ochrony Zdrowia Ludności Żydowskiej TOZ. Angażował się w działalność sportową: był współzałożycielem, a w 1915–21 i 1922–25 prezesem → Żydowskiego Towarzystwa Gimnastyczno-Sportowego, od 1926 należał do → Miejskiego Komitetu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Był członkiem koła → Ligi Obrony Powietrznej Państwa lekarzy i farmaceutów miasta Częstochowy. Udzielał się w organizacjach lekarskich w → Towarzystwie Lekarskim Częstochowskim (od 1914) i miejscowym oddziale Związku Lekarzy Polskich, a także w częstochowskim oddziale → Polskiego Czerwonego Krzyża (PCK), m.in. brał udział w akcjach prozdrowotnych organizowanych przez PCK. Należał do oddziału Związku Żydowskich Uczestników Walk o Niepodległość w Częstochowie. Wraz z bratem Ludwikiem zasiadał w zarządzie Olsztyńskich Zakładów Górniczo-Przemysłowych. Kamieniołomy i Zakłady Wapienne. W 1936 powołany do komisji podczas wyborów do rady → Gminy Wyznaniowej Żydowskiej. Gajzler jako kapitan rezerwy lekarz podlegał Powiatowej Komendzie Uzupełnień w Częstochowie, przydzielony był do kadry zapasowej 4 Szpitala Okręgowego. Zmobilizowany w końcu sierpnia 1939, wziął udział w wojnie z Niemcami. W toku walk znalazł się na wschodnich terenach Polski. Wzięty po 17 września do niewoli radzieckiej, przetrzymywany był w obozie jenieckim w Starobielsku. Rozstrzelany przez NKWD w kwietniu – maju 1940 w Charkowie i tam pogrzebany w bratniej mogile (od 2000 Polski Cmentarz Wojenny). Odznaczony Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921.

W małżeństwie z Pauliną ze Sztenclów (7 VII 1892 – 22 IX 1942), miał syna Józefa (10 III 1915 – 31 X 1942), absolwenta (1935) Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Jagiellońskiego, który tak jak matka został zamordowany przez Niemców podczas likwidacji getta częstochowskiego.

Corpus Studiosorum Uniwersitatis Iagellonicae 1850/51–1917/18, E–J, pod red. K. Stopki, Kraków 2006, s. 313 (dot. brata, Samuela); Jan Bohdan Gliński, Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów ofiar drugiej wojny światowej, t. III, Wrocław 2003, s. 77; Mariusz Kulczykowski, Żydzi – studenci Uniwersytetu Jagiellońskiego w Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939), Kraków 2004, s. 540 (dotyczy syna, Józefa); Lech Mastalski, Oficerowie częstochowskiej 7 Dywizji Piechoty zamordowani na Wschodzie w 1940 roku. Noty biograficzne, Kraków – Częstochowa 2005, s. 144; Wiesław Paszkowski, Cmentarz żydowski w Częstochowie. Przewodnik, t. I, Częstochowa 2012, s. 275 (dotyczy brata, Ludwika); Żydzi polscy w służbie Rzeczypospolitej, t. I, s. 364; Zbigniew Grządzielski, Częstochowa u progu Polski niepodległej – stowarzyszenia i związki, „Biuletyn Instytutu Filozoficzno-Historycznego WSP w Częstochowie” 1998, nr 10 (1), s. 40; – Ryszard Szwed, Żydzi w samorządzie miasta Częstochowy w latach 1919–1939, [w:] Żydzi częstochowianie – współistnienie, holocaust, pamięć, red. J. Mizgalski, Częstochowa 2006, s. 167; – „Dziennik Zarządu m. Częstochowy” 1926, nr 10, s. 4; „Express Częstochowski” 1929, nr 20, s. 3, 1930, nr 29, s. 2; „Goniec Częstochowski” 1922, nr 275, s. 2, 1924, nr 145, s. 3, 1932, nr 260, s. 3, 4, 1935, nr 36, s. 3; „Kurier Codzienny” 1927, nr 29, s. 3; „Nasz Głos Powszechny” 1936, nr 2, s. 3; – Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie oddziału częstochowskiego za 1933, Częstochowa, s. 16; Rocznik oficerski rezerw 1934, reprint, Warszawa – Londyn 2003, s. 214, 756; „Rzemieślnik Żydowski” (jednodniówka), s. II, 3; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Archiwum miasta Częstochowy 5412, p. 226, Magistrat Częstochowy 3620, 4987, k. 55, 5313, 5503, k. 316, 318, 8232 (lista lekarzy częstochowskich z 1919), zespół nr 1, sygnatura 8830 (dot. brata, Samuela); Urząd Stanu Cywilnego w Częstochowie, akty zgonów (Hipolita) nr 1344/1946 oraz (syna Józefa) nr 1653/1946 (i żony, Pauliny) nr 1654/1946; – materiały (wypisy z ksiąg meldunkowych) w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.