Fertner Antoni Dezyderiusz

Udostępnij

Fertner Antoni Dezyderiusz (1874–1959), aktor teatralny i filmowy, reżyser, dyrektor teatru. Ur. 23 V 1874 w Częstochowie, był synem Teodora, właściciela cukierni (przy ul. Wieluńskiej), i Eleonory z Pleszyńskich, wnukiem → Romana, sztycharza i litografa.

W Częstochowie uczęszczał do progimnazjum, później do rządowego Gimnazjum Męskiego. Po śmierci rodziców zamieszkał u rodziny w Piotrkowie, po ukończeniu gimnazjum filologicznego podjął studia w Wyższej Szkole Handlowej im. L. Kronenberga w Warszawie. Przerwał je po roku i przeniósł się do prowadzonej przy Warszawskim Towarzystwie Muzycznym szkoły dykcji i deklamacji. W czasie nauki zadebiutował w sztuce Nad ranem, grywał także drobne role w objazdowych zespołach na prowincji, krótko pracował jako urzędnik. Po ukończeniu szkoły dramatycznej (w 1895) zaangażował się do teatrzyku ogródkowego „Wodewil” (pod dyr. M. Wołowskiego), w 1895–99 występował z tymże teatrem w Łodzi. W 1901 wyjechał na roczne tournée do Rosji z zespołem A. Zimajer. Po powrocie grał w warszawskim Teatrze Ludowym, w 1902–15 w Warszawskich Teatrach Rządowych (w Tatrze Nowości, Teatrze Letnim i Teatrze Małym), ponadto w kabarecie „Sub Love”. W 1908 debiutował w filmie Antoś pierwszy raz w Warszawie. W 1911 był współzałożycielem spółki filmowej, zagrał główne role w wyprodukowanych przez spółkę filmach Dzień kwiatka (1911) i Antek kombinator (1913). Od 1913 był współwłaścicielem kinematografu „Oaza” w Warszawie. W 1915–18 przebywał w Rosji, grał w polskich zespołach teatralnych w Kijowie, Petersburgu, Moskwie i Homlu, ponadto zagrał w ok. 30. rosyjskich filmach, stwarzając popularną postać Antoszy (rosyjskim odpowiedniku M. Lindera). Po powrocie do kraju w 1918 występował w Teatrze Letnim, Teatrze Bagatela, Teatrze Polskim i Teatrze Małym. W 1923–26 był reżyserem, a następnie dyrektorem Teatru Letniego. Przez jeden sezon (1926/27) prowadził teatr wraz z Mieczysławą Ćwiklińską, występował na scenach teatralnych niemal całej Polski. Największą popularność przyniosły mu role komediowe w filmach Jaśnie pan szofer (1935), Ada to nie wypada, Papa się żeni (1936), Zapomniana melodia (1939); wykreował w nich komiczną postać jowialnego pana, bawiącego „fertnerowskim” humorem i sprytem. Do 1939 mieszkał przy ul. Mokotowskiej 59 w Warszawie. W czasie okupacji niemieckiej (w 1940–44) występował i reżyserował w teatrach warszawskich (Niebieski Motyl, Złoty Ul, Wodewil, Nowości), ignorując dyrektywy konspiracyjnego Związku Artystów Scen Polskich. Po upadku powstania warszawskiego wyjechał do Skawiny. Po wojnie mieszkał w Krakowie; występował (z konieczności – jego powrót na sceny warszawskie nie był możliwy) w teatrach objazdowych, Teatrze Kameralnym Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, w Teatrze Słowackiego i w Starym Teatrze. W listopadzie 1947 występował w Teatrach Miejskich w Częstochowie. W 1954 obchodził jubileusz 60-lecia pracy artystycznej, grając rolę Argana w komedii Moliera Chory z urojenia. Do ról filmowych nie wrócił. Zm. 16 IV 1959 w Krakowie, pochowany został na Cmentarzu Rakowickim. Odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1931), francuską Legią Honorową (1931), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1954). Jest autorem pamiętników zatytułowanych Podróże komiczne (1960). W 2015 Poczta Polska wydala znaczek poświęcony Fertnerowi. W Częstochowie 16 IV 2016 przy ul. Wieluńskiej odsłonięto ławeczkę upamiętniającą aktora; ufundował ją syn Antoni (zamiast rzeźby na ławeczce znajduje się tabliczka z inskrypcją).

Był trzykrotnie żonaty: z Kazimierą Habrowską, Heleną Pawłowską i Janiną Zaleską. Miał syna Antoniego (który mieszka w Szwecji).

Czy wiesz kto to jest?, red. Stanisław Łoza, Warszawa 1938; Uzupełnienia i sprostowania [b.r.w.], reprint, Warszawa 1983, s. 174–175; Słownik biograficzny teatru polskiego I, Warszawa 1973, s. 163–164; Sienkiewiczacy. Nauczyciele i wychowankowie IV LO im. H. Sienkiewicza w Częstochowie 1862–2012, oprac. A. Cieślak i J. Sętowski, Częstochowa 2012, s. 13; – Joanna Skiba, Antosza z Wieluńskiej, „Gazeta Wyborcza Częstochowa” 2012 (25 V), s. 4; – informacje Marzeny Kołodziejczyk, prawnuczki Weroniki z Fertnerów, z linii rzeźbiarza i snycerza Piotra Fertnera, zamieszczone na stronie internetowej Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Częstochowskiej („Fertnerowie” cz. I–IV) www.genealodzy.czestochowa.pl (data dostępu 15.07.2020).

Autor: → Andrzej Kuśnierczyk

Zobacz inne hasła z kategorii: → Osoby

Ostatni Grosz... czytaj

Błeszno... czytaj

Dźbów... czytaj

Ostatnio dodane


Miejski Uniwersytet Powszechny

instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::

Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny

w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::

Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba

wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka

Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::

Mamy
już:

800 haseł