Dworzec główny Polskich Kolei Państwowych w Częstochowie

Dworzec główny Polskich Kolei Państwowych w Częstochowie, obiekt znajdujący się na dawnej trasie Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej.

Budowę stacji rozpoczęto w 1845. Dworzec, zaprojektowany w stylu klasycystycznym najprawdopodobniej przez Henryka Marconiego, otwarto uroczyście 17 XI 1846. Znajdował się około 100 m od ul. Panny Maryi (obecnie al. Najświętszej Marii Panny) i stał frontem do ul. Dojazd (obecnie ul. Piłsudskiego); mieściły się w nim m.in. poczekalnie i restauracja. W 1860–62 dworzec rozbudowano, zwiększając jego powierzchnię użytkową. W latach 80. XIX w. dokonano kolejnej modernizacji – zgodnie z projektem inż. Czesława Domaniewskiego powiększono powierzchnię dworca, zaś w najstarszym budynku zmniejszono liczbę okien, wymieniono tynki w środku i na zewnątrz oraz zlikwidowano hełm na wieży. Później dobudowano przeszkloną werandę, a od strony peronu wykonano wiatę na całej długości budynków stacyjnych. W czasie wojen światowych dworzec nie odniósł szkód. Od połowy XX w. ulegał stopniowej degradacji – nie dbano o czystość budynków i peronów, brakowało tablic informacyjnych. Podejmowano niewielkie prace modernizacyjne; w 1965 na peronach dworca zainstalowano zegary elektryczne. 15 I 1970 oddano do użytku pawilon kolejowy przy al. Wolności, mieszczący kasy biletowe, przechowalnie bagażu i automaty do sprzedaży biletów. Nowy obiekt potocznie określano mianem „akwarium”, ze względu na przeszklone ściany. Wystrój wnętrza pawilonu wykonała ekipa „Reklamy” częstochowskiej spółdzielni „Spójnia”. 10 I 1974 rozpoczęto rozbiórkę starego gmachu dworca głównego. 15 III 1976 przekazano do użytku wykonany przez „Metalplast” parterowy barakowy pawilon na stacji Częstochowa Osobowa (Główna) przy ul. Świerczewskiego (obecnie ul. Piłsudskiego), w którym mieściły się kasy i poczekalnia. Ów prowizoryczny obiekt mający zastąpić zburzony dworzec oraz pawilon przy al. Wolności rozebrano w latach 90. w związku z budową nowoczesnego gmachu dworca, według projektu zespołu pod kierunkiem architekta Ryszarda Frankowicza. Budynek ten powstał w 1989–96; w 1991 oddano do użytku pasaż z poczekalniami nad torami, a w 1996 – pozostałą część. Uroczystego otwarcia dworca dokonał 9 XI 1996 prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Aleksander Kwaśniewski.

Bogdan Snoch Mała encyklopedia Częstochowy, Częstochowa 2002 s. 58; – Jadwiga Borowska-Antoniewicz, Budowa i architektura dawnego dworca kolejowego w Częstochowie, [w:] Droga Żelazna Warszawsko-Wiedeńska. 150 lat tradycji kolejnictwa w regionie częstochowskim. Materiały z Konferencji Naukowej zorganizowanej 3 grudnia 1996 roku w Częstochowie, pod red. M. Antoniewicza, Częstochowa – Katowice 1996, s. 54, 55, 56, 57, 58, 59; – Janusz Pawlikowski Kalendarium Częstochowskie, czyli wybór dat z historii miasta i jego mieszkańców od roku 1220, Częstochowa 2001, s. 16, 55; – „Gazeta Częstochowska” 1969, nr 37, s. 5; „Życie Częstochowskie” 2011, nr 92, s. 5; „Życie Częstochowy” 1961, nr 24, s. 6, 1965, nr 259, s. 6.