Dom Starców i Sierot im. Miny Werde
Dom Starców i Sierot im. Miny Werde, oddział → Towarzystwa Dobroczynności dla Żydów. Dom został utworzony przez → Leopolda i Balbinę Werde dla uczczenia pamięci ich córki Miny Mindli Werde (1867–1887). Początkowo nosił nazwę Dom Schronienia Starców i Kalek imienia Miny Werde. W zakładzie tym w ciągu 1901 znajdowało przytułek czternastu pensjonariuszy. Po wzniesieniu drugiego budynku utworzono także sierociniec (po 1901). 31 XII 1912 w obu budynkach było 44 pensjonariuszy, w tym ośmiu mężczyzn, dwanaście kobiet i 24 dzieci. Do I wojny światowej dom utrzymywany był z procentów od legatów, wynoszących 10000 rb., jednorazowych składek, ofiar itp. W latach 20. XX w. budynek sierocińca podwyższono o jedno piętro. W 1923 sierociniec miał dziewięć dużych sal, kuchnię i łazienkę; mieszkało tu 50 dzieci w wieku od trzech do czternastu lat. W Częstochowie było wówczas 250 bezdomnych żydowskich sierot, ale brak funduszy nie pozwalał na przyjęcie większej ilości dzieci. Także starców było wówczas tylko dwunastu. Dom mógł pomieścić 30 starców, kobiet i mężczyzn, oraz 80–90 sierot. Dom Sierot zatrudniał własnych nauczycieli, ale dzieci w wieku szkolnym uczęszczały do szkół miejskich lub Szkoły Rzemieślniczej dla Żydów. Na miejscu dzieci uczyły się robót ręcznych, starano się także uruchomić warsztaty introligatorski i koszykarski. Zakład miał własny zarząd, którego przewodniczącą była Balbina Werde. Domem kierowała → Salomea Starke. Do 1941 do czasu utworzenia → getta w Częstochowie Dom mieścił się na Ostatnim Groszu przy ul. Polnej 2 (obecnie Spadzista 13), a potem został przeniesiony na ul. Garncarską. W okresie → likwidacji getta jesienią 1942 instytucję zlikwidowano, a dzieci i starców zamordowano lub wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Przez cały okres deportacji w budynku „Miny Werde” byli zakwaterowani członkowie formacji pomocniczej policji, którzy uczestniczyli w mordowaniu Żydów.
Rocznik częstochowski. Kalendarz na rok 1903 wydany na korzyść Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan w Częstochowie, Częstochowa 1903, s. 91; Handlowiec. Kalendarz dla spraw handlu i przemysłu m. Częstochowy na 1914 r., [Częstochowa 1914?], s. 290, 291; Wiesław Paszkowski, Na częstochowskim cmentarzu żydowskim. Szkice genealogiczne i historyczne, [w:] Tożsamość a stereotypy. Żydzi i Polacy, red. naukowa J. Mizgalski i M. Soja, Częstochowa 2014, s. 289–291.
Autor: → Wiesław Paszkowski
Poprzednie hasło
→ Dom Rzemiosła
Następne hasło
→ Dom Technika
Ostatnio dodane
Miejski Uniwersytet Powszechny
instytucja kulturalno-oświatowa utworzona w 1929 z inicjatywy częstochowskiego → Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Organizatorem był Wydział Oświaty i... więcej::
Zakład Freblowski Stanisławy Ligęzówny
w 1912 Stanisława Ligęzówna (Ligenzówna) podjęła starania o powołanie w Częstochowie kantoru pośrednictwa dla nauczycielek. Od tegoż roku pod nazwą... więcej::
Kościółek i szpital – przytułek św. Jakuba
wybudowane (kaplica była murowana, a przytułek drewniany) jako zespół szpitalny w 1586 z fundacji Jakuba Zalejskiego, pisarza celnego... więcej::
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka
Chajutin (Hajutin) Szymon Szmerka (ok. 1872–1929), działacz spółdzielczy i sportowy. Ur. w Moskwie, był synem Joela Wulfa i Dobry Elki z Wileńczyków. Chajutin do Częstochowy przybył... więcej::