Dom elektrowni

Dom elektrowni, mieścił się na rogu ulicy Teatralnej (od 1917 Kościuszki) i II Alei 26. Zbudowany został prawdopodobnie w 1868. Na parterze utworzono pierwszą w śródmieściu aptekę; jej właścicielami byli kolejno: Feliks Maszadro, od 1874 → Ferdynand Karo, w 1880–88 Władysław Zachariasiewicz, później Antoni Długosz, od 1914 Antoni Gawędzki, a w 1920–40 → Piotr Kozerski, później prowadzili ją jego spadkobiercy, a w 1950–68 działała jako apteka społeczna nr 82. W 1901 budynek zakupili: doktor → Ludwik Batawia, naczelny lekarz Szpitala Żydowskiego na Zawodziu, → Maurycy Neufeld, właściciel dużego składu aptecznego w mieście, radny miejski, oraz Feliks Silber. W 1897–35 funkcjonował tu znany w mieście zakład masarski Juliana Pleskaczyńskiego. Od około 1904 do 1914 działał skład fortepianów, pianin i organów → Tomasza Porosa. W budynku znajdował się też (od 1908) jeden z bardziej znanych w Częstochowie zakładów fotograficznych prowadzony przez → Wacława Wesołowskiego. Przez pewien czas działał też zakład elektrotechniczny „Tryb”. Na parterze w 1915–18 pomieszczenia zajmowała redakcja „Dziennika Polskiego”, od 1919 funkcjonowała księgarnia „Robotnika”, a później księgarnia i sklep → „Gońca Częstochowskiego” → Franciszka Dionizego Wilkoszewskiego. Od początku lat 30. do czasów po II wojnie światowej w budynku (od strony al. Kościuszki) znajdowały się restauracje: „Express”, a od 1932 „Wir”. Pokoje na piętrze początkowo służyły jako mieszkania, m.in. zajmował tam lokal Marian Puchalski, stomatolog i członek zarządu Częstochowskiego Towarzystwa Cyklistów. W 1912 na piętrze umieszczono siedzibę miejscowej filii Ryskiego Banku Handlowego; bank powstał w Częstochowie po 1910 (z agentury założonej w 1886). Tuż po przeprowadzce pomieszczenia zostały przebudowane na kantor bankowy, a w skrzydle wschodnim budynku powstał skarbiec przygotowany przez berlińską firmę budowy sejfów. Dyrektorem banku w 1911–25 był → Maurycy Ruff, działacz niepodległościowy i społeczny, radny miejski. Po wchłonięciu Banku Ryskiego przez Bank Polski i po krótkim pobycie tego ostatniego w budynku, lokale na piętrze przejął Bank Śląski. W 1926 pomieszczenia na pierwszym piętrze (7 okien od strony II Alei) wynajął żydowski Klub Sportowy „Warta”; w specjalnie urządzonej sali (na 400 osób) urządzano poranki muzyczne, przedstawienia teatralne (miejscowego Teatru Żydowskiego), festyny i zabawy; dochód z tych imprez wzbogacał kasę klubową. W 1932 lokale po Banku Śląskim zajęło → Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Francuskiej. Przeznaczenie budynku uległo zmianie, kiedy na piętrze umieściły swoje biura spółki z przewagą kapitału belgijskiego: Elektrownia w Częstochowie oraz Towarzystwo Elektryczne Okręgu Częstochowskiego. W połowie lat 30. znalazło tu również siedzibę nowo powstałe Towarzystwo Elektryfikacyjne Okręgu Częstochowsko-Piotrkowskiego. W okresie II wojny światowej funkcjonował w budynku niemiecki zarząd komisaryczny częstochowskich spółek elektroenergetycznych. Po 1945 znajdowały się w budynku biura Zakładu Energetycznego Częstochowa. Energetycy opuścili budynek w 1966, przenosząc się do nowo wybudowanego Budynku Usług Technicznych mieszczącego się na rogu al. Zawadzkiego (al. Armii Krajowej) i al. Lenina (al. Jana Pawła II). Na parterze budynku (od strony ulicy) na przełomie lat 50. i 60. znajdował się sklep Przedsiębiorstwa Handlu Meblami. W końcu 1961 został zlikwidowany a w przebudowanym lokalu uruchomiono Dom Mody „Telimena”. Narożną kamienicę, w związku z planami (niezrealizowanymi) przebudowy skrzyżowania ulicy Kościuszki oraz alei Wolności z aleją NMP, zdecydowano się rozebrać w 1968. Prace przy jej demontażu trwały wiele miesięcy – od października 1968 do marca 1969. Obecnie w narożniku ulic, zajmowanym kiedyś przez kamienicę, znajduje się część budynku Cinema City.

Włodzimierz Błaszczyk, Kartki z przeszłości. Dom elektrowni, „Nad Wartą”, 1969, nr 1, s. 5; – Aleksander Gąsiorski, Historia elektroenergetyki częstochowskiej, [w:] Zakład Energetyczny Częstochowa SA. Stulecie elektroenergetyki częstochowskiej, Częstochowa 1996, s. 181, 182; – Mieczysław Wyględowski, Apteki i aptekarze Częstochowy, Częstochowa 2012, s. 45, 46, 54, 99, 103; – „Goniec Częstochowski” 1908, nr 330, s. 1, 1924, nr 101, s. 4, 1932, nr 138, s. 3; „Życie Częstochowy” 1961, nr 213, s. 6, 1968, nr 195, s. 6, nr 258, s. 8, 1969, nr 44, s. 6, nr 69, s. 6; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.