Biluchowski Tadeusz Jan

Biluchowski Tadeusz Jan (1889–1941), ginekolog, burmistrz Kłobucka, naczelny lekarz Powiatowej Kasy Chorych w Częstochowie, poseł do Sejmu, radny miasta Częstochowy, działacz społeczny i polityczny. Ur. 22 X 1889 w Żytnie, w powiecie radomszczańskim, był synem Jana, powstańca 1863–64, kierownika gorzelni w majątku Ostrowy k. Kłobucka, oraz Wiktorii z Góreckich. Braćmi Biluchowskiego byli: Stefan (1885–1941), urzędnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Gnieźnie, Włocławku i Orłowie na Zaolziu; Zygmunt (1887–1940?), dyrektor zakładu „Polmin” we Lwowie i rafinerii w Ustrzykach, po zajęciu Lwowa przez Rosjan w 1939 został aresztowany i zaginął bez wieści; Wacław (1894–1936), dyrektor w Naczelnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Siedlcach.

Biluchowski uczęszczał do rządowego → Gimnazjum Męskiego w Częstochowie, skąd po → strajku szkolnym 1905 został usunięty. Od września 1906 kontynuował naukę w → I Polskim Gimnazjum. W 1910 uzyskał maturę i wyjechał do Dorpatu (Tartu), gdzie podjął studia na Wydziale Medycznym tamtejszego uniwersytetu; w 1915 otrzymał dyplom lekarski (po egzaminie nostryfikacyjnym 10 VI 1924 otrzymał dyplom lekarski Uniwersytetu Warszawskiego). W sierpniu 1914 został zmobilizowany do armii rosyjskiej i służył jako młodszy lekarz w szpitalu wojskowym w Orle. Od 1915, jako młodszy lekarz, a od stycznia 1917 jako lekarz naczelny pracował w pociągu sanitarnym kursującym na terenie Rosji i krajów nadbałtyckich (Finlandii, Szwecji). Po powrocie do Polski w 1918 i otrzymaniu prawa wykonywania praktyki lekarskiej, przebywał we Włocławku, gdzie zajmował stanowisko naczelnego lekarza i komisarza Urzędu do Spraw Repatriantów na okręg kujawski, a następnie naczelnika Wydziału Sanitarnego Urzędu Emigracyjnego. Od połowy 1919 przebywał w Bukareszcie jako delegat Państwowego Urzędu do Spraw Jeńców, Uchodźców i Robotników. W 1920 powrócił do Polski i podczas wojny z Rosją bolszewicką zajmował się w Łodzi organizowaniem pomocy dla osób ewakuowanych przed ofensywą bolszewicką. W tym okresie był zastępcą naczelnego lekarza Urzędu Repatriacyjnego okręgu łódzkiego, jako lekarz pracował również w Dowództwie Okręgu Generalnego Łódź. Przeniesiony do Warszawy, pełnił funkcję naczelnego lekarza Urzędu Repatriacyjnego okręgu warszawskiego. W 1922 został mianowany na pełnomocnika Nadzwyczajnego Komitetu do Spraw Repatriacji w okręgu wileńskim; jako lekarz pracował w ośrodkach dla repatriantów w Wilnie, Lidzie, Mołodecznie, Grodnie, Święcianach, Turmontach. Pełnił jednocześnie funkcję delegata Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej. W grudniu tr. osiedlił się w Kłobucku k. Częstochowy, gdzie rozpoczął prywatną praktykę lekarską, a także podjął pracę w ambulatorium → Powiatowej Kasy Chorych (PKC). W marcu 1923 został naczelnym lekarzem szpitala sejmikowego w tym mieście. W 1927–30 pełnił obowiązki burmistrza Kłobucka; w tym okresie wybudowano w mieście m.in. dworzec kolejowy. Od 1926 był członkiem zarządu okręgu częstochowskiego → Związku Strzeleckiego. Od 1 I 1930 zastępował → Stefana Purskiego na stanowisku naczelnego lekarza PKC w Częstochowie. W końcu stycznia tr., po przeniesieniu się Purskiego do Warszawy, został mianowany na naczelnego lekarza oraz zastępcę komisarza PKC w Częstochowie; jednocześnie do 27 XII 1930 pełnił obowiązki burmistrza Kłobucka. Po osiedleniu się w Częstochowie zaangażował się w działalność społeczną i polityczną na terenie miasta. W kwietniu 1930 został członkiem Społecznego Komitetu Niesienia Pomocy Bezrobotnym i wraz z doktorem → Wilhelmem Mikulskim i → Wacławem Kobyłeckim należał do sekcji gromadzącej środki finansowe, żywność oraz ubrania. W tr. zgłosił akces do Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem (BBWR). 16 X 1930, podczas mającego podłoże polityczne zamachu członka → Polskiej Partii Socjalistycznej → Jana Kostrzewskiego na pracowników PKC, Biluchowski został ranny w ramię oraz klatkę piersiową i przebywał na leczeniu. W wyborach do Sejmu 16 XI tr. kandydował z listy BBWR w okręgu nr 17 Częstochowa – Radomsko, uzyskując mandat poselski. Do 1935 pełnił funkcję posła III kadencji; pracował w komisjach opieki społecznej i inwalidzkiej, zdrowia publicznego. W 1931 ponownie został naczelnym lekarzem PKC. Powrócił także do działalności politycznej; od tr. był członkiem zarządu powiatowego Związku Młodzieży Ludowej, organizacji będącej pod wpływem BBWR. Od grudnia 1933 Biluchowski, który wchodził w skład zarządu powiatowego BBWR, był wydawcą → „Słowa Częstochowskiego”, organu prasowego tej partii. Jako kandydat Polskiego Bloku Gospodarczego, w 1934 został wybrany do Rady Miasta. Po opuszczeniu parlamentu do 1 X 1935 pełnił funkcję naczelnego lekarza Ubezpieczalni Społecznej (US) w Częstochowie. Na początku 1936 wyjechał do Bielska Podlaskiego, gdzie został zastępcą naczelnego lekarza US. Po przyłączeniu Zaolzia do Polski, 3 X 1938 został ustanowiony naczelnym komisarzem i dyrektorem US na Śląsk Zaolziański; organizował służbę zdrowia na terenie Cieszyna Zachodniego, Bogumina i Karwina. W marcu 1939 otrzymał stanowisko dyrektora sanatorium Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Jabłonkowie. W II połowie sierpnia tr., w związku ze zbliżającą się wojną, otrzymał polecenie przeniesienia sanatorium do Zbylitowskiej Góry k. Tarnowa i utworzenia tam szpitala wojskowego. Po wybuchu wojny wyruszył do Łodzi, aby dołączyć do jednostki wojskowej, do której miał przydział mobilizacyjny, lecz wobec gwałtownie postępującej ofensywy niemieckiej skierował się na wschód: przez Lublin, Łuck do Równego. Po zajęciu tej miejscowości przez Rosjan przedostał się do Stanisławowa z zamiarem przekroczenia granicy z Rumunią, jednak z zamysłu tego zrezygnował i przedostał się do Lwowa, a stamtąd 6 października do zajętego przez Rosjan Zamościa. Po przekazaniu tego miasta Niemcom, w końcu tego miesiąca, powrócił do Częstochowy. W czasie okupacji pracował w US w Częstochowie. Ponieważ odnowiła mu się gruźlica leczona w 1935–36, przebywał jakiś czas w sanatorium w Otwocku. Zm. 23 III 1941 w Częstochowie i został pochowany na cmentarzu św. Rocha, w sektorze 34, rząd 14, grób nr 10. Odznaczony dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (1930, 1938).

Biluchowski w małżeństwie (zawartym 7 XI 1920) z Dagmarą Olgą Weymarn (1893–1954) miał syna Jana (7 VIII 1921–), architekta.

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. naukowa Jacek. M. Majchrowski przy współpracy G. Mazura i K. Stepana, Warszawa 1994, s. 235–236 (tu błędnie miejsce śmierci: Bielsko); Małgorzata Smogorzewska, Posłowie i Senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, Warszawa 1998, red. A.K. Kunert, T. I. A–D, Warszawa 1998, s. 137–138 (tu fotografia); Who’s who in Central and East Europe 1933/1934, Zurich 1934, s. 97 (dotyczy Zygmunta Biluchowskiego); – Edmund Bąkowski, Z dziejów walk klasowych proletariatu okręgu częstochowskiego w latach 1918–1939, Częstochowa 1978, s. 232, 381; Eligiusz Małolepszy, Kultura fizyczna i przysposobienie wojskowe w Częstochowie i powiecie częstochowskim w latach 1918–1939, Częstochowa 1996, s. 115 (tu błędne imię: Janusz); Tomasz Mielczarek, Od „Monitora” do „Gońca Reklamowego”. Dzieje prasy częstochowskiej (1769–1994), Kielce 1996, s. 59; – Stanisław Nowak, Samorząd m. Częstochowy w latach 1916–1931. Z moich wspomnień, cz. III, Częstochowa 1994, s. 300; Pamjatnaja Kniżka petrokovskoj gubernii na 1904 god, Piotrków 1904, s. 254 (dotyczy Jana Biluchowskiego, ojca); – „Gazeta Radomskowska” 1930, nr 46, s. 3; „Goniec Częstochowski” 1926, nr 233, s. 5, 1930, nr 95, s. 3, nr 144, s. 3, nr 240, s. 4, nr 266, s. 3, 1931, nr 49, s. 21 (fotografia), nr 223, s. 3, 1932, nr 6, s. 4, nr 80, s. 3, 1935, nr 227, s. 3; „Przegląd Lekarski” 1945, nr 2, s. 20; „Słowo Częstochowskie” 1931, nr 120, s. 3; – Urzędowy Spis Lekarzy 1924/1925, s. 187, w. 1939 s. 15; „Ziemia Częstochowska” 1990, t. XVII, cz. 2, s. 211; – Księga protokołów posiedzeń Rady Miejskiej Kłobucka, 28 VII 1932, s. 8; – fotografie i dokumenty w posiadaniu syna, Jana Biluchowskiego z Warszawy, oraz jego informacje.