Biegański Władysław

Biegański Władysław (1857–1917), lekarz, filozof. Ur. 28 IV 1857 w Grabowie, powiat ostrzeszowski, był synem Tomasza, właściciela małego folwarku, ślusarza wiejskiego, i Bibianny z Danielewiczów.

Biegański ukończył w 1875 gimnazjum w Piotrkowie (Piotrków Trybunalski), później studiował medycynę i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. W 1880 uzyskał dyplom lekarza i w roku następnym wyjechał do Rosji. W 1881–82 był lekarzem ziemskim w Kcyni w guberni kałuskiej. Później uzupełniał wiedzę medyczną na uniwersytetach w Berlinie i Pradze. W październiku 1883 powrócił do kraju i wkrótce objął posadę lekarza w Szpitalu Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie. Pracował też w 1884–1905 jako lekarz w fabrykach włókienniczych: „La Czenstochovienne” i Mottego oraz w 1884–1910 na Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Dzięki Biegańskiemu został odnowiony miejscowy szpital, wyposażony w aparaturę diagnostyczną i laboratoryjną, zreorganizowano też pracę personelu lekarskiego i pomocniczego. Jego zasługą było rozbudzenie wśród częstochowskich lekarzy ruchu naukowego: od 1895 był współorganizatorem systematycznych spotkań kółka samokształceniowego lekarzy i farmaceutów, a także współzałożycielem, następnie prezesem powstałego w 1901 → Towarzystwa Lekarskiego Częstochowskiego (TLCz). Doprowadził również do utworzenia w tr. oddziału częstochowskiego Warszawskiego → Towarzystwa Higienicznego oraz w 1905 → Muzeum Higienicznego; wiele czasu poświęcał popularyzacji (poprzez odczyty) zasad higieny. Działał w → Towarzystwie Dobroczynnym dla Chrześcijan i → Towarzystwie Dobroczynności dla Żydów; organizował ochronki, kuchnie dla niezamożnych oraz kolonie letnie dla dzieci. Dzięki jego staraniom w 1908 powstał w Częstochowie oddział → Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK); w 1908–14 Biegański był prezesem tegoż oddziału. W związku z → Wystawą Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie (1909) pod jego kierunkiem zespół redakcyjny opracował Przewodnik po Częstochowie (Warszawa 1909). W 1906–16 prowadził zajęcia z logiki w I Polskim Gimnazjum w Częstochowie. W 1907 ukazał się drukiem jego Podręcznik logiki i metodologii ogólnej dla szkół średnich i samouków; książka ta do 1918 miała pięć wydań. Z dziedziny logiki opublikował też Zasady logiki ogólnej (1903), Teorię logiki (1912). W 1914 z powodu choroby nie przyjął proponowanej mu Katedry Logiki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Biegański był pionierem polskich badań z zakresu metodologii wiedzy medycznej i logiki lekarskiej; za najwybitniejsze jego dzieło uważa się pracę Logika medycyny czyli zasady ogólnej metodologii nauk lekarskich (1894). Książka ta zyskała światowy rozgłos po ukazaniu się w 1909 edycji niemieckiej. W dorobku Biegańskiego znalazło się ok. 120 prac, głównie z zakresu medycyny i filozofii. Jedna z jego najbardziej znanych publikacji to Myśli i aforyzmy o etyce lekarskiej (1899), które doczekały się wielu wydań. Biegański prowadził szeroką akcję oświaty sanitarnej, walki z chorobami zakaźnymi, tworzenia ambulatoriów fabrycznych, organizacji pomocy lekarskiej, zwalczania alkoholizmu, prostytucji, był też krzewicielem kultury fizycznej. Jedną z jego największych pasji było bibliofilstwo; zgromadził duży księgozbiór z zakresu medycyny i filozofii. Był członkiem honorowym Towarzystw Lekarskich: Lubelskiego, Radomskiego, Wileńskiego, Krakowskiego, Warszawskiego, Kaliskiego. Zm. 29 I 1917 w Częstochowie, pochowany został na cmentarzu Kule, w kwaterze 20, rząd I, grób 2. W 1957 centralny plac w Częstochowie nazwano jego imieniem. W 1997 przy budynku dworca kolejowego (od al. Wolności) ustawiono jego popiersie (autorstwa Szymona Wypycha), ufundowane przez TLCz. Na ścianie domu, w którym mieszkał przy ul. Teatralnej 16 (al. Wolności) umieszczono pamiątkową tablicę.

W małżeństwie (od 1885) z → Mieczysławą z Rozenfeldów miał córki: Halinę (→ Halina Płodowska) oraz Ludomirę Wandę.

Juliusz Sętowski, Cmentarz Kule. Przewodnik biograficzny, Częstochowa 2005, s. 32–33; Polski Słownik Biograficzny, t. II (T. Bilikiewicz), Kraków 1936, s. 29, 30; Biogramy uczonych polskich. Cz. VI: Nauki medyczne, z. 1: A–Ł, oprac. A. Śródka, Wrocław 1990.