Assorodobraj (Asorodobraj) Nachman Naum

Assorodobraj (Asorodobraj) Nachman Naum (1877–1943), inżynier, nauczyciel i kierownik szkoły, działacz rzemieślniczy, radny miejski. Ur. 10 XII 1877 w Dubrownie (Białoruś), był synem Mowszy i Nichany z Kisinów.

Ukończył Szkołę Realną w Warszawie, a w 1904 Szkołę Mechaniczno-Techniczną Rotwanda i Wawelberga. 29 III 1905 został kierownikiem → Szkoły Rzemieślniczej dla Żydów i przekształcił ją w nowoczesną szkołę techniczną. Wprowadził coroczne egzaminy i stypendia dla najzdolniejszych uczniów dla kontynuowania nauki na studiach technicznych. Z pomocą Żydowskiej Komisji Kolonizacyjnej wyposażył warsztaty szkolne w nowoczesne urządzenia, a silniki naftowe, wydalające toksyczne spaliny, zastąpił elektrycznymi. Zatrudnił dobrych nauczycieli: Aksa (rosyjski, arytmetyka, przyroda), Abrama Awnera (język polski i niemiecki), → Pereca Wilenberga (rysunek ręczny) i Wajsberga (język hebrajski i historia żydowska). Prowadził tu zajęcia z geometrii, fizyki, technologii i z rysunku technicznego. Szkoła, która na początku miała problem z naborem uczniów, wkrótce zyskała renomę pierwszorzędnej placówki i była popularna nie tylko w Częstochowie, ale także w miastach okolicznych. Od listopada 1906 był członkiem Towarzystwa Szerzenia Wiedzy. Assorodobraj udzielał się w środowisku rzemieślniczym: z jego inicjatywy (i inż. → Pawła Rattnera) w 1912 powstała w Częstochowie Żydowska Resursa Rzemieślnicza; od kwietnia 1914 był jej przewodniczącym, później, po przekształceniu Resursy w oddział częstochowski Centralnego Związku Rzemieślników-Żydów w Polsce, funkcję tę pełnił na początku lat 20. W 1913 był członkiem zarządu i Rady II Częstochowskiego Rzemieślniczego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego. W 1914, po wybuchu wojny, wyjechał do Rosji. Do Częstochowy powrócił w 1918. Po wojnie, gdy ruszyła emigracja do Palestyny, uruchomił przy szkole kursy wieczorowe ślusarskie i stolarskie, na których dziesiątki osób dorosłych w ciągu kilku miesięcy uzyskiwały elementarne wykształcenie techniczne. W 1919 należał do założycieli Spółdzielni „Samopomoc”. W tymże roku był też współzałożycielem oddziału częstochowskiego Związku Zawodowego Nauczycieli Szkół Żydowskich. Angażował się w działania patriotyczne; m.in. w 1919 podczas zbiórki funduszy na rzecz rekruta polskiego kwestował w rejonie Starego Miasta w Częstochowie. W tymże roku z ramienia Żydowskiego Komitetu Wyborczego kandydował do Rady Miejskiej; został zastępcą radnego, a w 1923 uzyskał mandat po rezygnacji → Mojżesza Zandsztajna. Prawdopodobnie w połowie lat 20. wyjechał do Warszawy, aby objąć tam stanowisko inspektora Organizacji Rozwoju Twórczości Przemysłowej, Rzemieślniczej i Rolniczej Ludności Żydowskiej w Polsce (ORT). Mieszkał przy ul. Senatorskiej. W latach 30. przeniósł się do Grodna, pracował tam jako inspektor szkół ORT-u. Podczas okupacji niemieckiej przebywał w getcie grodzieńskim. Stamtąd w styczniu lub lutym 1943 został deportowany do niemieckiego obozu zagłady (w Treblince lub Auschwitz-Birkenau; rodzina podaje obóz na Majdanku). Zginął.

Pierwszą żoną (od 1 VI 1907) była Rywka (5 VI 1879 Warszawa – 16 VIII 1925 Skolimów) z Wierchowskich, córka Lewiego i Chai z Krysławinów, pochowana w Warszawie na cmentarzu żydowskim przy Okopowej. Ponownie ożenił się z młodszą siostrą żony, Tamarą (21 XII 1889 Warszawa – 20 VII 1982) z Wierchowskich, córką Lejba i Chai z Krysławinów, nauczycielką geografii w Gimnazjum Żydowskim w Częstochowie. Pochowana została na cmentarzu ewagelicko-reformowanym w Warszawie. Z pierwszego małżeństwa miał dwie córki: Ninę Assorodobraj-Kulę (2 XI 1908 Częstochowa – 6 XI 1999 Warszawa) – polską socjolog, historyk myśli społecznej, profesor Uniwersytetu Warszawskiego (w 1935–77), Leonię (10 IX 1913 Częstochowa–), zamężną Kahan, później nazywała się Leokadia Służewska.

To była wspaniała szkoła. Z dziejów Szkoły im. H. Wawelberga i S. Rotwanda w Warszawie (1895–1951). W stulecie założenia szkoły, opr. Henryk Świątkiewicz, Warszawa 1995, s. 204; Czenstochower Jidn (Żydzi częstochowscy), pod red. R. Mahlera, Nowy Jork 1947, s. 69; Kazimierz Rędziński, Szkolnictwo żydowskie w Częstochowie w latach 1868–1914, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Seria: Pedagogika” 2004, z. XIII, s. 40; Franciszek Sobalski, Związki zawodowe, stowarzyszenia i organizacje społeczne w Częstochowie i dawnym powiecie częstochowskim w 1921 roku (materiały źródłowe), [w:] „Rocznik Muzeum Okręgowego w Częstochowie. Historia”, z. 22, Częstochowa 1989, s. 131, 136; Ryszard Szwed, Żydzi w samorządzie miasta Częstochowy w latach 1919–1939, [w:] Żydzi częstochowianie – współistnienie, holocaust, pamięć. Konferencja naukowa, Częstochowa 22–23 kwietnia 2004 r., red. J. Mizgalski, Częstochowa 2006, s. 166; Basia Temkin-Bermanowa, Dziennik z podziemia, Warszawa 2000; – Handlowiec. Kalendarz dla spraw handlu i przemysłu m. Częstochowy na 1914 r., [Częstochowa 1914?], s. 189, 193; Rzemieślnik żydowski, wydawnictwo jubileuszowe z okazji 15-lecia istnienia częstochowskiego oddziału Centralnego Związku Rzemieślników Żydów w Polsce, red. L. Asz, M. Asz, Częstochowa 1928, s. 2, 3. – „Express Częstochowski” 1928, nr 184, s. 5; −„Gazeta Częstochowska” 1909, nr 136, s. 8; „Goniec Częstochowski” 1909, nr 181, s. 2, 1919, nr 88, s. 2; „Częstochower Cajtung” 1929, nr 38, s. 3. – Księga protokołów zebrań Towarzystwa Szerzenia Wiedzy w Częstochowie, k. 3 (w zbiorach Krzysztofa Dziuby z Częstochowy).