7 Dywizja Piechoty

7 Dywizja Piechoty, powołana została do życia rozkazem Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego z 9 V 1919. Zadanie jej sformowania powierzono Dowództwu Okręgu Generalnego Kielce – na jego terenie wyznaczono garnizony dla oddziałów dywizji. Trzon 7 DP stanowić miały dwie brygady piechoty – XIII Brygada Piechoty w składzie 25 i 26 pp i XIV Brygada Piechoty w składzie 11 i → 27 pp, jak również VII Brygada Artylerii w składzie 7 pap (od 1931 pod nazwą → 7 pal) i I dywizjonu 7 pac. Na stałą siedzibę dowództwa wyznaczono Częstochowę, gdzie ulokowano również sztaby XIV Brygady Piechoty i VII Brygady Artylerii. Sztab XIII Brygady znajdował się w Piotrkowie Trybunalskim. W czerwcu 1919 7 DP weszła w skład I Korpusu Armii gen. Józefa Hallera. W okresie walk o granice Rzeczypospolitej dywizja otrzymywała różne zadania: osłaniała granicę z Niemcami, brała udział w walkach z Czechami oraz Ukraińcami. W czasie ofensywy kijowskiej w 1920 walczyła w składzie 3 Armii generała Edwarda Rydza-Śmigłego. Toczyła walki obronne na linii Bugu i wzięła udział w pościgu za oddziałami Armii Czerwonej. 22 VIII 1921 dywizja przeszła na etat pokojowy; dokonano wówczas jej reorganizacji. Z jej składu wyłączono 11 i 26 pp, podporządkowując 74 pp. W 1922 Wojsko Polskie (WP) obsadziło niektóre powiaty Górnego Śląska – 27 pp zajął Tarnowskie Góry zaś 74 pp – Lubliniec. W Piotrkowie Trybunalskim ulokowano garnizon 25 pp, w Częstochowie – 27 pp, a w Lublińcu – 74 pp. W Częstochowie mieściło się dowództwo dywizji, z czasem miasto stało się garnizonem dla oddziałów dywizyjnych, m.in. kompanii żandarmerii, kompanii łączności i Ośrodka Sapersko-Pionierskiego. Ośrodek Zapasowy 7 DP funkcjonował przy 25 pp. Administracyjnie dywizja podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu nr IV w Łodzi. Szkolono kolejne roczniki poborowych i ochotników, kształcono podoficerów i oficerów, a od 1932 również podchorążych w ramach Dywizyjnego Kursu Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 27 pp. Okresowe ćwiczenia prowadzono na obozach ćwiczebnych w Mirowie, Nieradzie, Kochlewie, Toporowie i Przygłowie oraz na innych dużych poligonach. W Aniołowie (obecnie dzielnica Częstochowy) wzniesiono nowoczesną strzelnicę garnizonową. W garnizonach prowadzono działalność oświatową (w 1921 otwarto Dom Oficera Polskiego w Częstochowie, wkrótce w mieście zorganizowano Koło → Towarzystwa Wiedzy Wojskowej), wychowawczą i sportową (rozkazem DOK nr IV w Łodzi nakazano utworzenie do 26 II 1922 we wszystkich pułkach klubów sportowych i opracowanie statutów). W 1939 po nasileniu zagrożenia niemieckiego, dywizji wyznaczono zadanie obrony rejonu Częstochowy w celu zabezpieczenia kolei warszawsko-wiedeńskiej. W czasie walk 7 DP miała „nie dać się zniszczyć”, a w razie przewagi niemieckiej wycofywać się na Koniecpol za Pilicę. W wojnie 1939 7 DP podlegała armii „Kraków”. Na początku września 1939 dywizja, po zaciętych walkach, została rozbita przez Niemców na terenach położonych na wschód od Częstochowy. Nielicznym oddziałom udało wyrwać się z okrążenia i wycofać w kierunku wschodnim. Dowódcami dywizji byli: gen. ppor. Adam Mokrzecki (9–29 V 1919), gen. ppor. Leonard Skierski (15 V–VII 1919). gen. ppor. Bronisław Teofil Babiański (VII–X 1919), gen. ppor. Franciszek Latinik (XI 1919–III 1920), gen. ppor. Karol Schubert (III 1920–VI 1921), gen. ppor. Eugeniusz Pogorzelski (VII 1921–II 1923), gen. brygady Emil Prochaska (III 1923–VII 1925), gen. dywizji Stanisław Wróblewski (X 1925 – V 1926), gen. brygady → Mieczysław Dąbkowski (VI 1926 – XII 1933), gen. brygady Wacław Stachiewicz (XII 1933–5 VI 1935), gen. brygady → Janusz Gąsiorowski (5 VI 1935–IX 1939). W 2019 upamiętniono 7 DP organizując w Muzeum Częstochowskim wystawę 7 Dywizja Piechoty. Zapomniani bohaterowie 1939; ekspozycje otwarto 31 sierpnia. 4 września w Janowie na pl. Jana Pawła II odsłonięto tablicę poświęconą żołnierzom dywizji poległym w bitwie pod Janowem 3–4 IX 1939. 11 X 2019 na gmachu Centralnej Szkoły Państwowej Straży Pożarnej w Częstochowie odsłonięto tablicę upamiętniająca żołnierzy 7 pal oraz miejsce stacjonowania pułku w 1918–39. 8 XI 2019 w Truskolasach na placu przed kościołem św. Mikołaja odsłonięto obelisk poświęcony żołnierzom Oddziału Wydzielonego „Truskolasy”. Zainaugurowano także ścieżkę dydaktyczną „Miejsca pamięci narodowej na terenie Gminy Wręczyca Wielka” (pierwszych sześć przystanków prowadzi „Szlakiem walk Oddziału Wydzielonego «Truskolasy» 1 IX 1939”, zaś siódmy poświęcono lotnikom 24 Eskadry Rozpoznawczej oraz Brygady Bombowej).

Adam Kurus, 7 Dywizja Piechoty, [w:] Wielka Księga Piechoty Polskiej 1918–1939, t. 7, Warszawa 2016, s. 5–8; – Lech Mastalski, 7 dywizja piechoty w latach 1918–1939, Częstochowa 2012, s. 312–328; – „Gazeta Częstochowska. Magazyn Historyczny Nad Wartą” 2019 (19 XII), s. 14; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.