6 Warszawski Pułk Zmechanizowany

6 Warszawski Pułk Zmechanizowany, utworzony jako 6 pułk piechoty (pp) 29 VIII 1943 w Sielcach nad Oką w ZSRR jako pierwszy oddział 2 Dywizji Piechoty im. J.H. Dąbrowskiego. Dowódcą pułku został major (mjr) Paweł Muzolf. W skład pułku wchodziły: dowództwo i sztab, sekcja polityczno-wychowawcza, szefowie służb, kwatermistrzostwo, pluton ochrony (żandarmeria), pluton zwiadowców konnych, pluton zwiadowców pieszych, pluton saperów, pluton chemiczny, 1 i 2 kompania fizylierów, kompania rusznic przeciwpancernych, kompania łączności, 1, 2, 3 bataliony piechoty, bateria armat 45 mm, bateria armat 76 mm, bateria moździerzy 120 mm, kompania sanitarna, ambulans weterynaryjny, rusznikarnia, kompania transportowa. 5 IX 1943 utworzono nieetatową pułkową szkołę podoficerską. 10 X tr. zakończono okres organizacji jednostki i rozpoczęto szkolenie bojowe oraz polityczne. W 1943 i 1944 pułk odwiedzili m.in.: Wanda Wasilewska, Oskar Lange oraz ks. Stanisław Orlemański z Springfield w USA. W maju 1944 pułk wkroczył na teren województwa wołyńskiego, gdzie w rejonie Kiwerc koło Łucka założono obóz wojskowy. 15 VII 1944 jednostkę skierowano na front. 23 lipca żołnierze pułku przekroczyli Bug, później przemaszerowali przez Chełm; 28 lipca jednostka ześrodkowała się w rejonie Puław. 23 VII – 4 VIII 1944 pułk stoczył pierwszą walkę, forsując Wisłę pod Wólką Profecką koło Puław. W czasie walk odwołany został ze stanowiska dowódcy 6 pp mjr Muzolf (za złożenie niezgodnego z prawdą meldunku); dowództwo objął pułkownik (płk) Aleksander Uszpalewicz. 5 sierpnia nowym dowódcą został mjr Ignacy Goranin. 16–28 sierpnia pułk toczył walki obronne nad Pilicą, na przyczółku warecko-magnuszewskim. Od 17 do 23 IX 1944 pododdziały 6 pp prowadziły działania bojowe związane z forsowaniem Wisły w rejonie Pelcowizny (Żerania), w czasie których nie nawiązano jednak kontaktu z powstańcami warszawskimi, zaś pułk poniósł ciężkie straty. Po tych walkach jednostka przeszła do drugiego rzutu 1 Armii WP i pozostawała w tym stanie do początku stycznia 1945. 16 I 1945 pułk sforsował Wisłę koło Dolnych Łomianek i toczył następnie walki o Warszawę. Do 24 stycznia pełnił służbę porządkowo-ochronną jako jednostka pierwszego po wyzwoleniu garnizonu stolicy. W lutym 6 pp walczył na Wale Pomorskim, a w marcu i kwietniu na Pomorzu Zachodnim. 16 kwietnia pułk sforsował Odrę i w walkach posuwał się w kierunku zachodnim. 22–23 kwietnia jego żołnierze wraz z żołnierzami 5 pp wyzwolili niemiecki obóz koncentracyjny Sachsenhausen. 24 kwietnia dowódcą jednostki mianowano mjr. Włodzimierza Knopińskiego. 5 maja w Scharlibbe nad Łabą 6 pp wykonał ostatnie w II wojnie światowej zadanie bojowe. Następnie pełnił służbę okupacyjną w Niemczech (Łużyce) i strzegł nowej granicy polsko-czechosłowackiej. Na miejsce garnizonu dla 6 pp wyznaczono Częstochowę. 15 IX 1945 jednostka przybyła do miasta; zajęła koszary przedwojennego → 7 pułku artylerii lekkiej na Zaciszu. Nawiązana została współpraca między pułkiem a społeczeństwem Częstochowy: zorganizowano Wigilię dla żołnierzy, → Towarzystwo Przyjaciół Żołnierza utworzyło Gospodę Żołnierską wydającą posiłki dla zdemobilizowanych, pomagano również znaleźć im pracę. Pułk prowadził działalność kulturalną – żołnierski teatr dawał przedstawienia dla ludności. W pierwszych latach powojennych żołnierze 6 pp walczyli z oddziałami Ukraińskiej Powstańczej Armii w powiecie hrubieszowskim, żołnierzami polskiego niepodległościowego podziemia ze zgrupowania → Konspiracyjnego Wojska Polskiego „Warszyca” w województwie łódzkim oraz oddziałami Narodowych Sił Zbrojnych. W zwalczaniu tych grup 6 pp współpracował z → Milicją Obywatelską i Urzędem Bezpieczeństwa Publicznego. Jednostką dowodził wówczas mjr Czesław Waryszak. W 1947 pułk otrzymał sztandar. We wrześniu 1948 w jednostce powstało koło Związku Młodzieży Polskiej. Pułk brał udział w oczyszczaniu okolic Częstochowy z niewypałów (a także rozminowaniu miejscowości Gryfin). Ochraniano mosty na Warcie i Liswarcie przed zatorami lodowymi. W 1956 6 pp został przemianowany na 6 pułk zmechanizowany. W 1957 utworzono orkiestrę pułkową, zaś w 1958 ofiarowano pułkowi nowy sztandar. Do 1960 dowódcą jednostki był podpułkownik (ppłk) Józef Myczka, następnie ppłk Wacław Lang. Ppłk Myczka został ponownie dowódcą pułku w 1962. W listopadzie 1964 dowodzenie powierzono ppłk. dyplomowanemu Mieczysławowi Lewakowi. Pułk brał udział m.in. w akcjach żniwnych i przeciwpowodziowych, gaszenia pożarów, w pracach przy odśnieżaniu terenów kolejowych. Żołnierzy angażowano w prace i zbiórki pieniędzy na rzecz budowy szkół. Jednostka współpracowała ze → Związkiem Harcerstwa Polskiego w Częstochowie. W 1966 pułk wyróżniono Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego, a 28 V 1967 złotą odznaką Honorowego Krwiodawcy. Po odejściu ppłk. Lewaka ze stanowiska dowódcy jednostki, jego obowiązki przejął ppłk Karkowski. W listopadzie 1970 dowodzenie jednostką objął ppłk dypl. Emilian Plaza. W 1973 w dowód uznania za walki o Warszawę w 1944 i 1945 pułk otrzymał zaszczytne miano „Warszawskiego”. W 1974 jego żołnierze brali udział w budowie odcinka drogi E-16. 26 VI 1975 dowódcą 6 Warszawskiego Pułku Zmechanizowanego (WPZ) został mjr Bolesław Balcerowicz. W tr. pułk został wyróżniony przez władze Częstochowy Medalem 30-lecia Wyzwolenia Częstochowy za całokształt pracy na rzecz miasta. W pierwszej połowie lat 80. żołnierze 6 WPZ brali udział w pracach społecznych, m.in. przy budowie → Pomnika Poległym w Obronie Ojczyzny. Tradycyjne święto pułku obchodzono 17 stycznia. Jednostkę, która należała do najlepszych w WP, rozformowano w 1989; jej kontynuatorem był 6 (wcześniej 49) Pułk Zmechanizowany z Wałcza.

Tadeusz Magiera, Działalność 6 pułku piechoty w latach 1945–1956 w garnizonie częstochowskim, [w:] 40 lat walki zbrojnej i pracy pokojowej 6 Warszawskiego Pułku Zmechanizowanego 2 Dywizji Piechoty im. Jana Henryka Dąbrowskiego 1 Armii Ludowego Wojska Polskiego. Częstochowa w czterdziestoleciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Materiały z konferencji popularno-naukowych WOKI, pod red. W. Mielczarka, t. VIII, Częstochowa 1985, s. 55–72; Józef Margules, Z dziejów 6 Warszawskiego Pułku Zmechanizowanego (Piechoty) w latach II wojny światowej (1943–1945), [w:] tamże, s. 21–39; Witold Mielczarek, Działalność ideowo-wychowawcza oraz społeczna żołnierzy 6 pułku piechoty 2 DP w Częstochowie w latach 1956–1983, [w:] tamże, s. 73–96; Edward Kospath-Pawłowski, 2 pułk artylerii lekkiej, Pruszków 1999, s. 39, 40, 41, 42, 43, 44; – „Gazeta Częstochowska” (dodatek „Nad Wartą”) 1968, nr 8, s. 1, 3; „Gazeta Wyborcza Częstochowa” 2015 (2 X), s. 11.